Giriş: Kazalar, bireyin, şirketin ve toplumun bir bütün olarak zarar görmesine neden olan istenmeyen olaylardır. Kazaların yaşanması, şirketler için bir zayıflık belirtisi olarak kabul edilmektedir. Çoğu zaman, kazalar meydana geldiğinde, bu zayıf yönler öğrenilerek iyileştirme çalıştırmaları gerçekleştirilmektedir, ancak bu reaktif bir uygulama sınıfında yer almaktadır. Proaktif, yani kazaları önleyici bir yaklaşım için istenmeyen olayların ve koşulların nasıl belirlenebileceği ve ortadan kaldırılabileceği ile ilgili sorunun basit bir cevabı bulunmamaktadır. Kazaya neden olan potansiyel tehlikeleri, genellikle tamamen ortadan kaldırılması mümkün olmamaktadır. Kazaya maruz kalan çalışanların, risklerden kaçınma davranışında bulunmaları için, eğitim ve motive etme uygulamaları da yetersiz kalmaktadır. Kazaları önlemek için, kaza deneyimleri ve ramak kala olay geri bildirimlerinden yararlanılmaktadır. Türkiye’de ise işletmeleri güvenli hale getirebilmek, çalışan sağlık ve güvenlik refahını sağlayabilmek, kazaları önleyebilmek için risk analiz ve değerlendirme çalışmaları yürütülmektedir. Bunlara rağmen iş kazaları yaşanmaya devam etmektedir. İş kazalarını önlemek için kaza analiz çerçevesinde kazaya neden olan kök sebepler, normal süreçten sapmaya neden olan olaylar, sapma sonucu ortaya çıkan kontrolsüz enerjinin kazazedenin (çalışan, çevre, mal, ün) maruz kalması ile ilgili mekanizma iyi bir şekilde analiz edilmelidir. Amaç: Bu çalışmada amaç, Türkiye’de en çok iş kazası yaşanan sektörleri belirlemek ve bu sektörlerde yaşanan iş kazalarını analiz etmektir. Kapsam: Ekonomik faaliyet sınıfı (Nace Rev.2) iş yeri tehlike grubuna göre (çok tehlikeli, tehlikeli ve az tehlikeli) kategorize edilen 99 sektörde 2013–2015 yıllarında meydana gelen iş kaza istatistikleri yardımıyla en çok iş kazası yaşanan ilk üç sektör belirlenmiştir. Bununla birlikte, bu sektörlerin 2013–2016 yıllarında 41 ilimizde meydana gelen, 202 iş kaza bildirim formu basit tesadüfi örnekleme yöntemi ile çalışmaya dahil edilmiştir. Yöntem: Veriler, SPSS.20 paket programı kullanılarak incelenmiştir. Bulgular: Türkiye'de en sık iş kaza vakasının yaşandığı ve tüm sektörlerde yaşanan iş kazalarının yaklaşık %21’lik bölümünü oluşturan ilk üç sektör sırasıyla: Makine ve Teçhizat Hariç Fabrikasyon Metal Ürünleri İmalatı %8 (Nace Kodu: 25), Bina İnşaatı %7 (Nace Kodu: 41) ve Ana Metal Sanayii %6 (Nace Kodu: 24) olduğu belirlenmiştir. Yaşanan kazalarda yaralanma oranları 1., 2. ve 3.sektör için sırasıyla %58.4, %48.1 ve %63.0 olup, kazazedelerin 1. sektörde %76.6’sı, 2.sektörde %54.4’ü, 3. sektörde ise %71.7’si iş göremez duruma gelmiştir. En çok görülen kaza sebebi, 1. Sektör için ‘denetim kaybı-el aleti’, 2. Sektör için ‘kayma - tökezleme ve düşme - kişinin düşmesi - aynı düzeyde’, 3. Sektör için ise ‘denetim kaybı (tam veya kısmi) - nesnenin (taşınan, oynatılan, kullanılan, vb.)’ olduğu anlaşılmıştır. En sık karşılaşılan yaralanma sebebi 1. ve 3. sektör için ‘kısılmak, ezilmek - arasında’, 2. sektör için ise ‘bir şeye doğru düşey hareket, çarpışma (düşüşten dolayı)’ olduğu tespit edilmiştir. Her üç sektör için de en sık karşılaşılan yaralanma türü ‘yüzeysel yaralanmalar’, yaralanmanın vücuttaki yeri ise ‘parmaklar’ olduğu saptanmıştır. Kazanın gerçekleştiği bölüm bakımından 1. ve 3. sektör için ‘üretim alanı, fabrika, atölye’ iken 2. sektör için ‘inşaat mevkii - yeni inşa edilen bina’ olduğu belirlenmiştir. Sonuç: Türkiye’de, iş kazaları nedeniyle büyük kayıpların yaşandığı ilk üç sektör dikkate alınarak yürütülen bu çalışmada sektörler açısından iş kazaları çeşitli kriterlere göre değerlendirilmiştir. Çalışanların sektörler açısından bazı kaza sebebi, yaralanma türü ve kazanın gerçekleştiği bölümlerin ortak yönleri bulunmasına rağmen sektörler açısından farklılıklar da bulunmaktadır. İş kazalarını önlemek için hazırlanan aksiyon planları, sektöre özgü kaza sebepleri, yaralanan vücut bölgesi, çalışan ve iş yeri koşulları dikkate alınarak oluşturulmasının faydalı olacağı düşünülmektedir.
Anahtar Kelimeler: İş kazaları, Kaza analizi, Yaralanmalar, Kaza sebebi
|
