Giriþ: Kazalar, bireyin, þirketin ve toplumun bir bütün olarak zarar görmesine neden olan istenmeyen olaylardýr. Kazalarýn yaþanmasý, þirketler için bir zayýflýk belirtisi olarak kabul edilmektedir. Çoðu zaman, kazalar meydana geldiðinde, bu zayýf yönler öðrenilerek iyileþtirme çalýþtýrmalarý gerçekleþtirilmektedir, ancak bu reaktif bir uygulama sýnýfýnda yer almaktadýr. Proaktif, yani kazalarý önleyici bir yaklaþým için istenmeyen olaylarýn ve koþullarýn nasýl belirlenebileceði ve ortadan kaldýrýlabileceði ile ilgili sorunun basit bir cevabý bulunmamaktadýr. Kazaya neden olan potansiyel tehlikeleri, genellikle tamamen ortadan kaldýrýlmasý mümkün olmamaktadýr. Kazaya maruz kalan çalýþanlarýn, risklerden kaçýnma davranýþýnda bulunmalarý için, eðitim ve motive etme uygulamalarý da yetersiz kalmaktadýr. Kazalarý önlemek için, kaza deneyimleri ve ramak kala olay geri bildirimlerinden yararlanýlmaktadýr. Türkiye’de ise iþletmeleri güvenli hale getirebilmek, çalýþan saðlýk ve güvenlik refahýný saðlayabilmek, kazalarý önleyebilmek için risk analiz ve deðerlendirme çalýþmalarý yürütülmektedir. Bunlara raðmen iþ kazalarý yaþanmaya devam etmektedir. Ýþ kazalarýný önlemek için kaza analiz çerçevesinde kazaya neden olan kök sebepler, normal süreçten sapmaya neden olan olaylar, sapma sonucu ortaya çýkan kontrolsüz enerjinin kazazedenin (çalýþan, çevre, mal, ün) maruz kalmasý ile ilgili mekanizma iyi bir þekilde analiz edilmelidir. Amaç: Bu çalýþmada amaç, Türkiye’de en çok iþ kazasý yaþanan sektörleri belirlemek ve bu sektörlerde yaþanan iþ kazalarýný analiz etmektir. Kapsam: Ekonomik faaliyet sýnýfý (Nace Rev.2) iþ yeri tehlike grubuna göre (çok tehlikeli, tehlikeli ve az tehlikeli) kategorize edilen 99 sektörde 2013–2015 yýllarýnda meydana gelen iþ kaza istatistikleri yardýmýyla en çok iþ kazasý yaþanan ilk üç sektör belirlenmiþtir. Bununla birlikte, bu sektörlerin 2013–2016 yýllarýnda 41 ilimizde meydana gelen, 202 iþ kaza bildirim formu basit tesadüfi örnekleme yöntemi ile çalýþmaya dahil edilmiþtir. Yöntem: Veriler, SPSS.20 paket programý kullanýlarak incelenmiþtir. Bulgular: Türkiye'de en sýk iþ kaza vakasýnýn yaþandýðý ve tüm sektörlerde yaþanan iþ kazalarýnýn yaklaþýk %21’lik bölümünü oluþturan ilk üç sektör sýrasýyla: Makine ve Teçhizat Hariç Fabrikasyon Metal Ürünleri Ýmalatý %8 (Nace Kodu: 25), Bina Ýnþaatý %7 (Nace Kodu: 41) ve Ana Metal Sanayii %6 (Nace Kodu: 24) olduðu belirlenmiþtir. Yaþanan kazalarda yaralanma oranlarý 1., 2. ve 3.sektör için sýrasýyla %58.4, %48.1 ve %63.0 olup, kazazedelerin 1. sektörde %76.6’sý, 2.sektörde %54.4’ü, 3. sektörde ise %71.7’si iþ göremez duruma gelmiþtir. En çok görülen kaza sebebi, 1. Sektör için ‘denetim kaybý-el aleti’, 2. Sektör için ‘kayma - tökezleme ve düþme - kiþinin düþmesi - ayný düzeyde’, 3. Sektör için ise ‘denetim kaybý (tam veya kýsmi) - nesnenin (taþýnan, oynatýlan, kullanýlan, vb.)’ olduðu anlaþýlmýþtýr. En sýk karþýlaþýlan yaralanma sebebi 1. ve 3. sektör için ‘kýsýlmak, ezilmek - arasýnda’, 2. sektör için ise ‘bir þeye doðru düþey hareket, çarpýþma (düþüþten dolayý)’ olduðu tespit edilmiþtir. Her üç sektör için de en sýk karþýlaþýlan yaralanma türü ‘yüzeysel yaralanmalar’, yaralanmanýn vücuttaki yeri ise ‘parmaklar’ olduðu saptanmýþtýr. Kazanýn gerçekleþtiði bölüm bakýmýndan 1. ve 3. sektör için ‘üretim alaný, fabrika, atölye’ iken 2. sektör için ‘inþaat mevkii - yeni inþa edilen bina’ olduðu belirlenmiþtir. Sonuç: Türkiye’de, iþ kazalarý nedeniyle büyük kayýplarýn yaþandýðý ilk üç sektör dikkate alýnarak yürütülen bu çalýþmada sektörler açýsýndan iþ kazalarý çeþitli kriterlere göre deðerlendirilmiþtir. Çalýþanlarýn sektörler açýsýndan bazý kaza sebebi, yaralanma türü ve kazanýn gerçekleþtiði bölümlerin ortak yönleri bulunmasýna raðmen sektörler açýsýndan farklýlýklar da bulunmaktadýr. Ýþ kazalarýný önlemek için hazýrlanan aksiyon planlarý, sektöre özgü kaza sebepleri, yaralanan vücut bölgesi, çalýþan ve iþ yeri koþullarý dikkate alýnarak oluþturulmasýnýn faydalý olacaðý düþünülmektedir.
Anahtar Kelimeler: Ýþ kazalarý, Kaza analizi, Yaralanmalar, Kaza sebebi
|
