Giriş: Pestisitler, insan ve hayvan vücudu ile bitki ve cansız cisimler üzerinde veya çevresinde bulunan veya yaşayan zararlılar ile besin maddelerinin, üretimi, hazırlanması, depolanması ve tüketimi aşamalarında besin değerlerini azaltan veya yok eden böcek, kemirici, yabani ot, mantar ve toprak kurdu gibi zararlıları engellemek, etkilerini azaltmak veya kontrol altına almak amacıyla kullanılan kimyasal maddelerdir. Bir başka deyişle; pestisitler ya da zirai tarım ilaçları, zararlı böceklerin tarımsal ürünlerin büyümesi ve verimliliği üzerindeki etkisini önlemek için çiftçiler tarafından kullanılan kimyasallardır. Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü (FAO)’nun tanımına göre pestisitler, insan veya hayvanlarda oluşabilecek hastalıkları taşıyıcı, gıdaların, tarımsal ürünlerin, ahşap ve ahşap ürünlerinin veya hayvan yemlerinin, üretimi, işlenmesi, depolanması, taşınması veya pazarlanması sırasında, bu uygulamaları olumsuz etkileyecek her türlü zararlının önlenmesi, yok edilmesi veya kontrol altına alınmasına yönelik madde ya da madde karışımları veya hayvanlar üzerinde veya vücutlarında bulunabilecek böcekler, örümceğimsiler ve diğer zararlıların kontrol altına alınması amacıyla kullanılan maddeleri ifade eder. Pestisitler, ürün zararlılarıyla ve yabani otlarla mücadele ederek ürünü korur. Böylece verimi artırma yoluyla ürünün kullanılabilirliğini, kalitesini, güvenilirliğini artırarak fiyatını çiftçilerin ve tüketicilerin yararına avantajlı hale getirir. Pestisitler zehir olarak tasarlandıkları için çoğunlukla zararlı etkileri olumlu olanlara ağır basmakta ve insan vücudu ile diğer canlı organizmalar için çok tehlikeli olabilmektedirler. Dünya sağlık örgütüne göre her yıl 3 milyon kişi pestisit zehirlenmesine maruz kalmakta, bunlardan 250 000’i ölmektedir. Çevre ve sağlık açısından yarattığı riskler yönüyle yarardan çok zarar getiren yanlış/bilinçsiz pestisit kullanımının sonuçlarından biri olan akut pestisit zehirlenmeleri özellikle gelişmekte olan ülkelerde ölüm ve hastalıkların önemli bir kısmından sorumludur. Akut pestisit zehirlenmeleri Türkiye’de de önemli bir halk sağlığı problemidir. Önemli bir halk sağlığı problemi olan pestisit zehirlenmelerinin büyük bir kısmı çalışma ve ev yaşamının birbirinden ayrılamadığı tarım sektöründe olmaktadır. Amaç: Bu çalışmanın amacı; meydana geliş şekli, nedeni, etkilenenlerin özellikleri, maruziyet yeri ve zamanı gibi kontrol ve önleme programlarının planlanması için önemli parametreler yönünden tarım sektöründe pestisit zehirlenmelerine etki eden faktörlerin belirlenmesidir. Kapsam: Çalışmada seçilmiş illerin (Çukurova Bölgesi: Adana-Mersin-Osmaniye) kırsal kesimlerinde meydana gelen pestisit kaynaklı zehirlenmeler olay raporlarına göre incelenerek analiz edilmiştir. Yöntem: Bu çalışmada, ‘pestisitlere bağlı zehirlenme olayları’ olay raporlarına dayanılarak incelenmiştir. Tarımla ilişkili olan olaylar tür, sebep ve zamanı, kazanın şiddeti, mağdurların yaş ve cinsiyeti ile diğer faktörler yönünden analiz edilmiştir. Araştırmadan elde edilen veriler SPSS 20 istatistik programı ile analiz edilmiş, güvenirlilik geçerlilik sağlanmıştır. Bulgular: Pestisit zehirlenmeleri tüm zehirlenme vakaları içinde önemli bir yer tutmaktadır. Mağdurlarının önemli kısmı tarım ilaçları ve hayvan sağlığı ürünlerinden zehirlenmiştir. Beş ve daha küçük yaştaki çocuklar en riskli mağdur grubudur. Zehirlenmeler yaz döneminde daha yaygındır. Zehirlenmeye sebep olan pestisitlerin büyük çoğunluğu zirai uygulamalar için, önemli bir kısmı da evdeki haşere/böcek/karınca/farelerin öldürülmesi için kullanılan ürünlerdir. Sonuç: Güvenli pestisit kullanımı için bir dizi önlemler alınmalıdır. Bu ürünleri güvenli bir şekilde kullanmaları için alıcılara tavsiyede bulunmaları maksadıyla pestisitleri satanların, yeterli sayıda kalifiye personel çalıştırması sağlanmalıdır. Tüm pestisitler orijinal kaplarında onaylanmış ürün etiketleri ile birlikte saklanmalı, asla içecek şişelerine veya diğer benzer kaplara boşaltılmamalıdır. Ürün etiketindeki ve ürünle birlikte verilen herhangi bir güvenlik bilgi formundaki veya broşürdeki talimatlar her zaman iyi okunmalı ve anlaşıldığından emin olunmalıdır. Pestisitleri depolarken, kullanırken ve imha ederken insan sağlığını ve çevreyi korumak için tüm makul önlemler alınmalıdır. Tarım ilacı kullanan herkes bunun nasıl doğru uygulanacağıyla ilgili eğitim almalıdır. Pestisit uygulama ekipmanları, düzenli olarak kalibre edilmeli ve makinelerin tipine göre belirli aralıklarla tekrar test edilmeli, hatalı uygulama ekipmanı kullanılmamalıdır. Talimatlarda belirtilen kişisel koruyucu ekipmanın kullanıldığından emin olunmalı, püskürtme işlemi sadece hava koşullarının riskli serpinti sürüklenmesini en aza indirmek için uygun olduğu zaman yapılmalıdır. Böcek ilacı uygulamaları hedef alanla sınırlı olmalı, uygulama yapılan bölgelere girilmesi engellenmelidir. Zirai ilaçları uygularken yemek yenmemeli, bir şey içilmemeli veya sigara kullanılmamalıdır. Deri ve kıyafetlere sıçrayan ilaçlar hemen yıkanmalıdır. Püskürtücü tankları aşırı doldurulmamalı, kullanmadan önce tüm kapaklar sağlamlaştırılmalı ve doğru bir şekilde kapatılmalıdır. Tüm pestisit kullanımının kaydı tutulmalıdır. Bu çalışmanın sonuçları, tarım çalışanları ve ailelerinin maruz kaldığı pestisit zehirlenmelerine ilişkin sunduğu bulgularla literatürdeki boşluğa orijinal bir katkı sağlamaktadır. Tarım sektöründe önemli bir problem sahası olmaya devam eden pestisit zehirlenmelerini önlemek için çok daha güçlü çabalar gösterilmesi ihtiyacı bu araştırmada ortaya çıkmıştır. Pestisitlerin zarar vermesini önlemenin en kolay yolu eğitimdir. Tarım çalışanları bu böcek ilaçlarının risklerini ne kadar iyi biliyorlarsa pestisitleri güvenli kullanma konusunda da o oranda daha dikkatli olurlar. Bu araştırmada ortaya konan sonuçlar pestisitlerin güvenli depolanması, muhafazası, hazırlanması, kullanımı ve imhasını teşvik yönüyle tarım çalışanları ve ailelerinin akut pestisit maruziyetinin azaltılmasını hedefleyen uygulama ve eğitim stratejileri geliştirmek amacıyla kullanılabilir.
Anahtar Kelimeler: İş güvenliği, pestisit, tarım çalışanı, tarım ilacı, zehirlenme
|
