Giriþ: Pestisitler, insan ve hayvan vücudu ile bitki ve cansýz cisimler üzerinde veya çevresinde bulunan veya yaþayan zararlýlar ile besin maddelerinin, üretimi, hazýrlanmasý, depolanmasý ve tüketimi aþamalarýnda besin deðerlerini azaltan veya yok eden böcek, kemirici, yabani ot, mantar ve toprak kurdu gibi zararlýlarý engellemek, etkilerini azaltmak veya kontrol altýna almak amacýyla kullanýlan kimyasal maddelerdir. Bir baþka deyiþle; pestisitler ya da zirai tarým ilaçlarý, zararlý böceklerin tarýmsal ürünlerin büyümesi ve verimliliði üzerindeki etkisini önlemek için çiftçiler tarafýndan kullanýlan kimyasallardýr. Birleþmiþ Milletler Gýda ve Tarým Örgütü (FAO)’nun tanýmýna göre pestisitler, insan veya hayvanlarda oluþabilecek hastalýklarý taþýyýcý, gýdalarýn, tarýmsal ürünlerin, ahþap ve ahþap ürünlerinin veya hayvan yemlerinin, üretimi, iþlenmesi, depolanmasý, taþýnmasý veya pazarlanmasý sýrasýnda, bu uygulamalarý olumsuz etkileyecek her türlü zararlýnýn önlenmesi, yok edilmesi veya kontrol altýna alýnmasýna yönelik madde ya da madde karýþýmlarý veya hayvanlar üzerinde veya vücutlarýnda bulunabilecek böcekler, örümceðimsiler ve diðer zararlýlarýn kontrol altýna alýnmasý amacýyla kullanýlan maddeleri ifade eder. Pestisitler, ürün zararlýlarýyla ve yabani otlarla mücadele ederek ürünü korur. Böylece verimi artýrma yoluyla ürünün kullanýlabilirliðini, kalitesini, güvenilirliðini artýrarak fiyatýný çiftçilerin ve tüketicilerin yararýna avantajlý hale getirir. Pestisitler zehir olarak tasarlandýklarý için çoðunlukla zararlý etkileri olumlu olanlara aðýr basmakta ve insan vücudu ile diðer canlý organizmalar için çok tehlikeli olabilmektedirler. Dünya saðlýk örgütüne göre her yýl 3 milyon kiþi pestisit zehirlenmesine maruz kalmakta, bunlardan 250 000’i ölmektedir. Çevre ve saðlýk açýsýndan yarattýðý riskler yönüyle yarardan çok zarar getiren yanlýþ/bilinçsiz pestisit kullanýmýnýn sonuçlarýndan biri olan akut pestisit zehirlenmeleri özellikle geliþmekte olan ülkelerde ölüm ve hastalýklarýn önemli bir kýsmýndan sorumludur. Akut pestisit zehirlenmeleri Türkiye’de de önemli bir halk saðlýðý problemidir. Önemli bir halk saðlýðý problemi olan pestisit zehirlenmelerinin büyük bir kýsmý çalýþma ve ev yaþamýnýn birbirinden ayrýlamadýðý tarým sektöründe olmaktadýr. Amaç: Bu çalýþmanýn amacý; meydana geliþ þekli, nedeni, etkilenenlerin özellikleri, maruziyet yeri ve zamaný gibi kontrol ve önleme programlarýnýn planlanmasý için önemli parametreler yönünden tarým sektöründe pestisit zehirlenmelerine etki eden faktörlerin belirlenmesidir. Kapsam: Çalýþmada seçilmiþ illerin (Çukurova Bölgesi: Adana-Mersin-Osmaniye) kýrsal kesimlerinde meydana gelen pestisit kaynaklý zehirlenmeler olay raporlarýna göre incelenerek analiz edilmiþtir. Yöntem: Bu çalýþmada, ‘pestisitlere baðlý zehirlenme olaylarý’ olay raporlarýna dayanýlarak incelenmiþtir. Tarýmla iliþkili olan olaylar tür, sebep ve zamaný, kazanýn þiddeti, maðdurlarýn yaþ ve cinsiyeti ile diðer faktörler yönünden analiz edilmiþtir. Araþtýrmadan elde edilen veriler SPSS 20 istatistik programý ile analiz edilmiþ, güvenirlilik geçerlilik saðlanmýþtýr. Bulgular: Pestisit zehirlenmeleri tüm zehirlenme vakalarý içinde önemli bir yer tutmaktadýr. Maðdurlarýnýn önemli kýsmý tarým ilaçlarý ve hayvan saðlýðý ürünlerinden zehirlenmiþtir. Beþ ve daha küçük yaþtaki çocuklar en riskli maðdur grubudur. Zehirlenmeler yaz döneminde daha yaygýndýr. Zehirlenmeye sebep olan pestisitlerin büyük çoðunluðu zirai uygulamalar için, önemli bir kýsmý da evdeki haþere/böcek/karýnca/farelerin öldürülmesi için kullanýlan ürünlerdir. Sonuç: Güvenli pestisit kullanýmý için bir dizi önlemler alýnmalýdýr. Bu ürünleri güvenli bir þekilde kullanmalarý için alýcýlara tavsiyede bulunmalarý maksadýyla pestisitleri satanlarýn, yeterli sayýda kalifiye personel çalýþtýrmasý saðlanmalýdýr. Tüm pestisitler orijinal kaplarýnda onaylanmýþ ürün etiketleri ile birlikte saklanmalý, asla içecek þiþelerine veya diðer benzer kaplara boþaltýlmamalýdýr. Ürün etiketindeki ve ürünle birlikte verilen herhangi bir güvenlik bilgi formundaki veya broþürdeki talimatlar her zaman iyi okunmalý ve anlaþýldýðýndan emin olunmalýdýr. Pestisitleri depolarken, kullanýrken ve imha ederken insan saðlýðýný ve çevreyi korumak için tüm makul önlemler alýnmalýdýr. Tarým ilacý kullanan herkes bunun nasýl doðru uygulanacaðýyla ilgili eðitim almalýdýr. Pestisit uygulama ekipmanlarý, düzenli olarak kalibre edilmeli ve makinelerin tipine göre belirli aralýklarla tekrar test edilmeli, hatalý uygulama ekipmaný kullanýlmamalýdýr. Talimatlarda belirtilen kiþisel koruyucu ekipmanýn kullanýldýðýndan emin olunmalý, püskürtme iþlemi sadece hava koþullarýnýn riskli serpinti sürüklenmesini en aza indirmek için uygun olduðu zaman yapýlmalýdýr. Böcek ilacý uygulamalarý hedef alanla sýnýrlý olmalý, uygulama yapýlan bölgelere girilmesi engellenmelidir. Zirai ilaçlarý uygularken yemek yenmemeli, bir þey içilmemeli veya sigara kullanýlmamalýdýr. Deri ve kýyafetlere sýçrayan ilaçlar hemen yýkanmalýdýr. Püskürtücü tanklarý aþýrý doldurulmamalý, kullanmadan önce tüm kapaklar saðlamlaþtýrýlmalý ve doðru bir þekilde kapatýlmalýdýr. Tüm pestisit kullanýmýnýn kaydý tutulmalýdýr. Bu çalýþmanýn sonuçlarý, tarým çalýþanlarý ve ailelerinin maruz kaldýðý pestisit zehirlenmelerine iliþkin sunduðu bulgularla literatürdeki boþluða orijinal bir katký saðlamaktadýr. Tarým sektöründe önemli bir problem sahasý olmaya devam eden pestisit zehirlenmelerini önlemek için çok daha güçlü çabalar gösterilmesi ihtiyacý bu araþtýrmada ortaya çýkmýþtýr. Pestisitlerin zarar vermesini önlemenin en kolay yolu eðitimdir. Tarým çalýþanlarý bu böcek ilaçlarýnýn risklerini ne kadar iyi biliyorlarsa pestisitleri güvenli kullanma konusunda da o oranda daha dikkatli olurlar. Bu araþtýrmada ortaya konan sonuçlar pestisitlerin güvenli depolanmasý, muhafazasý, hazýrlanmasý, kullanýmý ve imhasýný teþvik yönüyle tarým çalýþanlarý ve ailelerinin akut pestisit maruziyetinin azaltýlmasýný hedefleyen uygulama ve eðitim stratejileri geliþtirmek amacýyla kullanýlabilir.
Anahtar Kelimeler: Ýþ güvenliði, pestisit, tarým çalýþaný, tarým ilacý, zehirlenme
|