Giriş: Dünyada var olan 1,1 milyar tarım işgücünün yaklaşık 450 milyonunu sürdürülebilir tarımsal üretimin kalbi olarak tanımlanan mevsimlik tarım işçileri oluşturmaktadır. Türkiye’deki tarım işgücünün de yaklaşık yarısını mevsimlik tarım işçilerinin karşıladığı tahmin edilmektedir. Geçici ve gezici tarım işçiliği olmak üzere iki tür mevsimlik tarım işçiliği çalışma sistemi bulunmaktadır. Mevsimlik gezici tarım işçisi kavramı, asıl ikamet ettiği yerde gece kalmayan, göç ettiği yerde mevsimlik veya işin doğasına bağlı geçici süre tarım işçisi olarak istihdam edilen, bu amaçla geçici mesken kuran ve sezon bitimi evlerine dönenleri ifade etmektedir. Geçici tarım işçileri ikamet ettikleri yerlerde ya da yakınlarında başkalarının tarımsal arazilerinde saatlik, günlük ya da iş periyoduna bağlı olarak çalışırlarken, gezici tarım işçileri kısa süreli göçe bağlı olarak hane halkıyla birlikte bulundukları yöreden ayrılıp yeni iş alanlarına gelerek çalışmaktadırlar. Mevsimlik tarım işçileri tüm dünyada, sağlıksız yaşam ve barınma koşulları, yetersiz beslenme, kaza ve yaralanmalara yatkınlık, üreme sağlığı sorunları, tarım ilaçları ve diğer olumsuz etkilere maruziyet, aşırı sıcak ve soğuk gibi olumsuz çevresel koşullarda çalışma zorunluluğu, sosyal hizmetlere ve sağlık hizmetlerine erişmede yoksunluk gibi çalışma yaşamının en kötü şartlarına maruz kalan ve sosyal dışlanmanın bütün boyutlarını yaşayan özel bir risk grubu olarak ele alınmaktadır. Mevsimlik tarım işçileri uygun olmayan şekillerde yolculuk yapmak zorunda bırakıldıklarından dolayı her birçok mevsimlik tarım işçisi trafik kazalarında yaşamını kaybetmekte veya yaralanmaktadır. Mevsimlik tarım işçilerinin uygun olmayan barınma ve beslenme sorunları da önemli bir sosyal yaradır. Tarım işçilerin çocukları çalışma döneminde eğitimlerini yarıda bırakmak zorunda kalmaktadırlar. Olumsuz çalışma koşullarında maruz kalınan kimyasallar mevsimlik işçilerle birlikte ailelerini de etkilemektedir. Amaç: Tarımsal üretimin kalbi olan mevsimlik gezici tarım işçilerinin karıştıkları kazalar konusunda ne yazık ki ulusal düzeyde güvenilir bir istatistiki veri bulunmamaktadır. Mevsimlik gezici tarım işçilerinin çalışma ve yaşam koşullarının iyileştirilmesine yönelik çabaların sonuca ulaşmasında doğru ve yeterli verilerin ortaya konulması son derece önemlidir. Bu çalışmanın amacı seçilen 7 il (Bursa, Kocaeli, Sakarya, Bilecik, Eskişehir, Bolu, Kütahya) kırsalı örneğinde mevsimlik gezici tarım işçilerinin olumsuz yaşam, barınma ve taşınma koşulları kaynaklı maruz kaldıkları kaza türlere ve nedenlerini inceleyerek bir değerlendirme sunmaktır. Kapsam: Çalışma sadece seçilen illerin kırsal alanlarında çalışan gezici mevsimlik işçileri kapsamakta olup, diğer işçiler ve kaza dışı olaylar bu çalışmanın kapsamı dışındadır. Sınırlıklar: Bu çalışma mevsimlik işçilerin maruz kaldıkları kaza karakteristikleri hakkında seçilmiş iller örneği ölçeğinde bazı değerli bulgular ortaya koymaktadır. Bununla birlikte çalışmanın bazı sınırlıkları mevcuttur. Çalışma, seçilen belirli illerde (Bursa, Kocaeli, Sakarya, Bilecik, Eskişehir, Bolu, Kütahya) sınırlı zaman diliminde (2009-2013 yılları) yürütülmüştür. Seçilen örneklem illerin tüm kırsalını kapsamasına rağmen, farklı tarım tür ve özelliklerini ihtiva eden diğer coğrafyalar hesaba katıldığında, çalışmada elde edilen bulgular ülke çapında genellemede kullanılmak için diğer araştırmalarla desteklenmeye ihtiyaç duymaktadır. Yöntem: Mevsimlik gezici tarım işçilerinin kırsal alanında 2009-2014 arasında mağdur olarak karıştıkları olayların raporları istatistiki olarak incelenmiştir. Veriler kazanın türü, sebebi, sonucu ve zamanı, mağdurların yaş ve cinsiyeti ile diğer faktörler yönünden analiz edilmiştir. Araştırmadan elde edilen veriler SPSS 20 istatistik programı ile analiz edilmiş, güvenirlilik geçerlilik sağlanmıştır. Bulgular: Mevsimlik işçiler, olumsuz sağlık koşullarının oluşturduğu hastalıkların yanı sıra, pestisit zehirlenmesi, düşme, karbondioksit zehirlenmesi, boğulma, ezilme gibi potansiyel kaza tehlikeleriyle de sürekli iç içe yaşamaktadırlar. Bunlara ilave olarak bu dezavantajlı sosyal azınlık grubunun karşılaştığı en önemli risk, emniyetsiz ve aşırı kalabalık araçlarla yapılan taşıma faaliyetleridir. Ekim ve hasat dönemlerinde kazalar yoğunlaşmakta olup, taşımaya bağlı kazalar sabah 5-8 saatleri arasında, genel olarak kazalar da iş yorgunluğuna da bağlı olarak akşama doğru 15-19 saatleri arasında yoğunluk kazanmaktadır. On dört yaş altı grubun kazaya maruz kalma oranı da azımsanmayacak ölçüdedir. Bu durum mevsimlik işçilerin çocuklarının da risk altında bulunduğunu ve çocuk işçiliğinin hala yaygın olduğunu göstermektedir. Sonuç: Mevsimlik tarım işçilerinin sorunlarına ilişkin farkındalığın artmasıyla bu özel risk grubunun olumsuz yaşam ve çalışma koşullarından kaynaklı kazalara maruziyeti önemli ölçüde azaltılabilir. Mevsimlik gezici tarım işçilerinin taşınma, yaşam ve çalışma koşulları, maruz kaldıkları risk ve kazalarla ilgili daha detaylı veri toplama yoluyla yapılacak ilave çalışmalar, bu dezavantajlı grubun karşılaştığı risklerin ortadan kaldırılması için üretilecek politika ve eğitim programlarının geliştirilmesine de yardımcı olacaktır.
Anahtar Kelimeler: Mevsimlik gezici tarım işçileri, kaza, tarım, yaşam koşulları
|
