| |
Giriş
Bu çalışmanın amacı, döküm atölyelerindeki kimyasal; fiziksel, biyolojik risk etmenlerini, kas ve iskelet sistemine yaptığı baskı faktörlerini, kazalara yol açabilecek tehlikeleri ve işteki psiko-sosyal stres faktörleri sonucu meydana gelen iş kazalarına ve meslek hastalıklarına değinmek, risk etmenlerinin azaltılması için önerilerde bulunmaktır. Döküm atölyelerinde; demir, çelik, pirinç ve bronz en çok kullanılan döküm metalleridir. Demir, döküm konusunda çok eskiden beri en sıklıkla kullanılan metaldir. Döküm işinin bazı standartlaşmış aşamaları; Döküm sonunda elde edilmek istenen şeklin oluşturulması, kalıpların oluşturulması, maçaların yapılması ve birleştirilmesi, kullanılacak metalin eritilmesi ve rafine edilmesi, eriyik metalin kalıplara dökülmesi, kalıpların içindeki dökümün soğutulması, kalıpların ve maçaların çıkarılması ve ayrılması, dökümde oluşan fazladan metalin ayrıştırılması şeklindedir. Bu aşamalar sırasında pek çok tehlikeyle karşılaşma olasılığı vardır. Bunlarla birlikte yapılan işlemler sırasında uygulanan yöntemler ve işin doğası gereği hastalıklar ve kazalar ile sıkça karşılaşılmaktadır. Döküm atölyeleri, taşıdığı riskler ve ürünün elde edilmesinde tehlikeli süreçlerden dolayı, kazaların ölümle sonuçlanma oranının yüksek olduğu işlerden birisidir. SGK istatistiklerine göre döküm sektörünün yer aldığı ana metal sanayi iş kazalarının en sık gözlendiği faaliyet kolları arasında 4. Sırada yer almaktadır Döküm atölyelerinde tehlike ve riskler ayrıntılı bir şekilde tespit edilmeli, iş kazaları ve meslek hastalıklarının önüne geçilmesi için gerekli önlemler ve tedbirler alınmalıdır.
İş sağlığı ve güvenliği yönetiminde çeşitli yönetim aşamaları yer almaktadır. Risk değerlendirmesi (RD), bu adımlar arasında kilit öneme sahiptir. Ayrıca RD’ si, İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetim Sistemleri (İSG-YS)’ nin iyi bilinen ilkeleri ile uyumludur. RD diğer iş sağlığı ve güvenliği (İSG) yönetimi adımları ile ilişkisi ve bunlarla nasıl etkileşim halinde bulunduğu üzerine yoğunlaşmıştır. Yönetimin ilk sorumluluğu İSG yönetiminin amaç ve hedeflerini belirlemektir. Ayrıca yönetim, işyerindeki tüm çalışanlar için İSG görevlerini, sorumluluklarını ve ilgili faaliyetleri organize etmelidir.
1. Amaç
Bu çalışma döküm atölyelerinde tehlike kaynaklarını belirlemek ve dört metotla risk değerlendirmesi yapmak ve sonuçlarını karşılaştırmak amacıyla yapılmıştır.
2. Kapsam
Yapılan bu araştırmanın evrenini döküm atölyeleri kapsamaktadır.
3. Sınırlıklar
Bu araştırmanın evreni küçük çaplı demir döküm atölyeleri ile sınırlandırılmıştır.
4. Yöntem
RD’ si yapılırken 3T RD modülleri kullanılarak döküm atölyelerinde tehlike kaynakları araştırılmış ve risk seviyeleri tespit edilmiştir. Fine Kinney Metodu, L Tipi Matris metodu, 3T RD metodu ve Hata türü ve etkileri analizi çeşitleri metodu olmak üzere 4 farklı metot ile risk seviyesi tespit edilmiş ve risk değerlendirmeleri yapılmıştır.
3T RD Yöntemi modüler bir yapıya sahiptir. Her RD kullanılması gereken beş temel modülden oluşur. Bunlar metal sektöründeki tüm ilgili riskleri kapsamaktadır. Ayrıca bazı proses veya işleri değerlendirirken kullanılan dokuz adet özel ve daha kapsamlı modül de bulunmaktadır.
Her modül, bir kontrol listesi ve her bir tehlike için ayrı açıklamaların yanı sıra temel yasal yükümlülüklerin tanımlarını veya iş yeri uygulamalarını barındırmaktadır. Yani yöntem kendi içinde, tehlikeleri belirlemek ve riskleri değerlendirmek için gerekli olan temel İSG eğitim paketini ve gerek duyulan önleyici ve kontrol edici faaliyetleri içermektedir.
Temel modüller aşağıda verilmiştir:
1. Tozlar, silika tozları, buhar ve gazlar
2. Yüksek sıcaklıklarda çalışma,
3. Kimyasal Tehlikeler, Tetanoz, Hepatit B vs. silikoz; kum püskürtme, Bronşit, kaynakçılık, Cilt alerjileri, sinir sistemi hastalıkları; organik çözücüler ve kurşun maruziyeti.
4. Kas ve İskelet Hastalıkları
5. Psiko-sosyal Stres Faktörleri
Beş temel modül metal sektöründe faaliyet gösteren iyi uygulama merkezleri için kilit önem taşımaktadır. Kaza tehlikeleri en sık belirlenen tehlikelerdir. Fiziksel zorlayıcı faktörler ve kas-iskelet sistemini zorlayıcı faktörler, mühendisliğin genel olarak zayıf olduğu ve işin sağlık ve güvenlik standartlarına göre tasarlanmadığı döküm atölyelerinde en çok rastlanan sorunlardır. Bu durum, verimliliği de düşürmektedir. Kimyasal ve biyolojik faktörler, kimyasalların yaygın olarak kullanıldığı kaynak işleri ve boyama gibi değişik işlerden kaynaklanan hava kirleticilerinin bulunduğu döküm sanayinde doğal olarak mevcuttur. Ayrıca özellikle beyaz yakalı çalışanlar için, psiko-sosyal zorlayıcı faktörler gün geçtikçe daha da önemli bir hale gelmektedir.
Özel modüller aşağıda verilmiştir:
1. Fabrika içinde nakliye, taşıma işleri, forklitin ile Bobcard kepçesi kullanımı
2. Genel trafikte araç kullanma
3. Makinelerin kurulumu, kullanılması, onarımı ve periyodik bakımı
4. Yangın güvenliği
5. İş yeri çevresi ile ilgili konular
6. İş yerinde güvenlik ve davranış kültürü,
7. İş yeri bina ve eklentileri,
8. Kurulum ve bakım çalışması,
9. İş sağlığı hizmetleri,
10. Değerlendirilen iş / konunun özel nitelikleri.
6. Bulgular
Döküm sektörünün içerdiği süreçlere, kullanılan ekipmanlara, malzemelere bakıldığında fiziksel risk etmenleri, kimyasal risk etmenleri ve biyolojik risk etmenlerinden dolayı iş kazalarının ve meslek hastalıklarının çok fazla gözlendiği sektörlerden biridir. Tablo-1’de metotlara bağlı olarak risk seviyeleri gösterilmiştir.
Tablo.1 Risk değerlendirme sonuçları
Risk Değerlendirme
Metodu Katlanılamaz Riskler Önemli Riskler Orta Düzeydeki Riskler Katlanılabilir
Riskler Önemsiz Riskler
Fine Kinney Metodu 33 35 12 3 3
L Tipi Matrisi 14 38 7 - -
Hata Türü ve Etkileri Analizi 38 30 11 5 2
3T RD Metodu 41 26 10 6 3
Tabloda risk seviyelerinin ve sayılarının farklı çıkmasının sebebi, Finne -Kinney metodu, 3T RD ve Hata Türü ve Etkileri Analizinde riskler tek tek ele alınmış iken L tipi matris metodunda ise riskler genel olarak alındığı için risk seviyelerinde ve sayılarında azalma görülmüştür. Bunun sonucunda toplam seviyelerde faklılıklar oluşmuştur.
7. Sonuç
Dört metot ile yapılan risk değerlendirme sonuçlarına ve SGK istatistiklerine göre döküm sektörünün yer aldığı ana metal sanayi iş kazalarının en sık gözlendiği faaliyet kolları arasında yer almaktadır. Risk değerlendirme sonuçlarına göre tehlike kaynakları, üretim faaliyetleri, döküm faaliyetleri, hurdalık ve boyahanelerde çok sık olarak görülmektedir. Bu tehlikeler; yoğun olarak yüksek Isıya maruz kalma, makinelerden kaynaklanan kazalar, metal patlaması sonucu meydana gelen kazalar, cisimlerin sıkıştırması, batması, ezmesi, kesmesi sonucu meydana gelen kazalar, zararlı maddeler sonucu meydana gelen kazalar, radyasyonla temas veya maruz kalma sonucunda meydana gelen kazalar, metal sektöründe yüksek iş kazası sayılarına sahiptir.
Ağır büyük malzeme ve makinelerin bir yerden başka yere taşınması, mekanik ve elle kaldırma, malzemelerin keskin ve sivri kısımları, ağır cisimler elektrikli aletler, titreşim, basınçlı hava, kapalı mekanlar, tehlikeli atıklar, taşlama ile temizleme, ekipman arızası, stres mental yorgunluk, çok yüksek sıcaklıklığa sahip erimiş metaller, toksik ve aşındırıcı maddeler, toksik atıklar, atıkların depolanması, solunum sisteminin maruz kaldığı toz, duman, kokular, soğuk, sıcak, termal konfor şartları, hijyen, gürültü vb. iş sağlığı ve güvenliği açısından en önemli riskleri oluşturmaktadır.
Çalışma esnasında gerekli önlemler alınmalı ve kişisel koruyucu donanımlar kullanılmalıdır. Solventlerin, uçucu malzemelerin, boyaların ve diğer solunabilir malzemelerin karışmasına karşı tedbirleri alınmalıdır. Ocaklarda gaz patlamalarına karşın, daha güvenilir bir çözüm bulunmalı, dökümhanede ön ısıtıcılı uzaktan kumandalı yükleme sistemleri kullanılmalıdır. Boya karışımı hazırlanırken, sigara ve açık alev kullanılmamalıdır. Ateş kaynaklarından uzak tutulmalıdır. Boya hazırlamada kullanılan alkol, günlük kullanılacak miktarda bulundurulmalıdır. Ocakta kullanılan malzemeler kapalı ortamda depolanmalı, ocak ve fırınlarda kullanılmadan önce ısıtılarak, pastan uzaklaştırılmaları sağlanmalıdır. İş yeri ortamı hava kirliliği yüksek olduğu için, çalışanların göğüs filimleri yılda bir kez, dökümhanelerde çalışanlar ise altı ayda bir çektirilmelidir. Gaz ve tozların kontrolü için; çatı fanları, davlumbazlar, duman perdeleri, hava fanları ve havalandırma kullanılmalıdır. Makine ve tezgâhların elektrik bağlantı kabloları açıktan, zeminden geçirilmemelidir. Elektrik pano ve odalarına yetkisiz kişilerin girmelerini önlemek için kapakları veya kapıları kilitlenmeli, elektrik panolarına yetkililerin dışındaki çalışanların müdahale etmelerine izin verilmemelidir.
Anahtar Kelimeler: Risk değerlendirmesi, 3T RD, Fine Kinney Metodu, L Tipi Matris metodu ve Hata türü ve etkileri analizi, iş kazazı, fiziksel risk etmenleri, kimyasal risk etmenleri
Anahtar Kelimeler: Risk değerlendirmesi, 3T RD, Fine Kinney Metodu, L Tipi Matris metodu ve Hata türü ve etkileri analizi, iş kazazı, fiziksel risk etmenleri, kimyasal risk etmenleri
|
