|
Giriþ
Bu çalýþmanýn amacý, döküm atölyelerindeki kimyasal; fiziksel, biyolojik risk etmenlerini, kas ve iskelet sistemine yaptýðý baský faktörlerini, kazalara yol açabilecek tehlikeleri ve iþteki psiko-sosyal stres faktörleri sonucu meydana gelen iþ kazalarýna ve meslek hastalýklarýna deðinmek, risk etmenlerinin azaltýlmasý için önerilerde bulunmaktýr. Döküm atölyelerinde; demir, çelik, pirinç ve bronz en çok kullanýlan döküm metalleridir. Demir, döküm konusunda çok eskiden beri en sýklýkla kullanýlan metaldir. Döküm iþinin bazý standartlaþmýþ aþamalarý; Döküm sonunda elde edilmek istenen þeklin oluþturulmasý, kalýplarýn oluþturulmasý, maçalarýn yapýlmasý ve birleþtirilmesi, kullanýlacak metalin eritilmesi ve rafine edilmesi, eriyik metalin kalýplara dökülmesi, kalýplarýn içindeki dökümün soðutulmasý, kalýplarýn ve maçalarýn çýkarýlmasý ve ayrýlmasý, dökümde oluþan fazladan metalin ayrýþtýrýlmasý þeklindedir. Bu aþamalar sýrasýnda pek çok tehlikeyle karþýlaþma olasýlýðý vardýr. Bunlarla birlikte yapýlan iþlemler sýrasýnda uygulanan yöntemler ve iþin doðasý gereði hastalýklar ve kazalar ile sýkça karþýlaþýlmaktadýr. Döküm atölyeleri, taþýdýðý riskler ve ürünün elde edilmesinde tehlikeli süreçlerden dolayý, kazalarýn ölümle sonuçlanma oranýnýn yüksek olduðu iþlerden birisidir. SGK istatistiklerine göre döküm sektörünün yer aldýðý ana metal sanayi iþ kazalarýnýn en sýk gözlendiði faaliyet kollarý arasýnda 4. Sýrada yer almaktadýr Döküm atölyelerinde tehlike ve riskler ayrýntýlý bir þekilde tespit edilmeli, iþ kazalarý ve meslek hastalýklarýnýn önüne geçilmesi için gerekli önlemler ve tedbirler alýnmalýdýr.
Ýþ saðlýðý ve güvenliði yönetiminde çeþitli yönetim aþamalarý yer almaktadýr. Risk deðerlendirmesi (RD), bu adýmlar arasýnda kilit öneme sahiptir. Ayrýca RD’ si, Ýþ Saðlýðý ve Güvenliði Yönetim Sistemleri (ÝSG-YS)’ nin iyi bilinen ilkeleri ile uyumludur. RD diðer iþ saðlýðý ve güvenliði (ÝSG) yönetimi adýmlarý ile iliþkisi ve bunlarla nasýl etkileþim halinde bulunduðu üzerine yoðunlaþmýþtýr. Yönetimin ilk sorumluluðu ÝSG yönetiminin amaç ve hedeflerini belirlemektir. Ayrýca yönetim, iþyerindeki tüm çalýþanlar için ÝSG görevlerini, sorumluluklarýný ve ilgili faaliyetleri organize etmelidir.
1. Amaç
Bu çalýþma döküm atölyelerinde tehlike kaynaklarýný belirlemek ve dört metotla risk deðerlendirmesi yapmak ve sonuçlarýný karþýlaþtýrmak amacýyla yapýlmýþtýr.
2. Kapsam
Yapýlan bu araþtýrmanýn evrenini döküm atölyeleri kapsamaktadýr.
3. Sýnýrlýklar
Bu araþtýrmanýn evreni küçük çaplý demir döküm atölyeleri ile sýnýrlandýrýlmýþtýr.
4. Yöntem
RD’ si yapýlýrken 3T RD modülleri kullanýlarak döküm atölyelerinde tehlike kaynaklarý araþtýrýlmýþ ve risk seviyeleri tespit edilmiþtir. Fine Kinney Metodu, L Tipi Matris metodu, 3T RD metodu ve Hata türü ve etkileri analizi çeþitleri metodu olmak üzere 4 farklý metot ile risk seviyesi tespit edilmiþ ve risk deðerlendirmeleri yapýlmýþtýr.
3T RD Yöntemi modüler bir yapýya sahiptir. Her RD kullanýlmasý gereken beþ temel modülden oluþur. Bunlar metal sektöründeki tüm ilgili riskleri kapsamaktadýr. Ayrýca bazý proses veya iþleri deðerlendirirken kullanýlan dokuz adet özel ve daha kapsamlý modül de bulunmaktadýr.
Her modül, bir kontrol listesi ve her bir tehlike için ayrý açýklamalarýn yaný sýra temel yasal yükümlülüklerin tanýmlarýný veya iþ yeri uygulamalarýný barýndýrmaktadýr. Yani yöntem kendi içinde, tehlikeleri belirlemek ve riskleri deðerlendirmek için gerekli olan temel ÝSG eðitim paketini ve gerek duyulan önleyici ve kontrol edici faaliyetleri içermektedir.
Temel modüller aþaðýda verilmiþtir:
1. Tozlar, silika tozlarý, buhar ve gazlar
2. Yüksek sýcaklýklarda çalýþma,
3. Kimyasal Tehlikeler, Tetanoz, Hepatit B vs. silikoz; kum püskürtme, Bronþit, kaynakçýlýk, Cilt alerjileri, sinir sistemi hastalýklarý; organik çözücüler ve kurþun maruziyeti.
4. Kas ve Ýskelet Hastalýklarý
5. Psiko-sosyal Stres Faktörleri
Beþ temel modül metal sektöründe faaliyet gösteren iyi uygulama merkezleri için kilit önem taþýmaktadýr. Kaza tehlikeleri en sýk belirlenen tehlikelerdir. Fiziksel zorlayýcý faktörler ve kas-iskelet sistemini zorlayýcý faktörler, mühendisliðin genel olarak zayýf olduðu ve iþin saðlýk ve güvenlik standartlarýna göre tasarlanmadýðý döküm atölyelerinde en çok rastlanan sorunlardýr. Bu durum, verimliliði de düþürmektedir. Kimyasal ve biyolojik faktörler, kimyasallarýn yaygýn olarak kullanýldýðý kaynak iþleri ve boyama gibi deðiþik iþlerden kaynaklanan hava kirleticilerinin bulunduðu döküm sanayinde doðal olarak mevcuttur. Ayrýca özellikle beyaz yakalý çalýþanlar için, psiko-sosyal zorlayýcý faktörler gün geçtikçe daha da önemli bir hale gelmektedir.
Özel modüller aþaðýda verilmiþtir:
1. Fabrika içinde nakliye, taþýma iþleri, forklitin ile Bobcard kepçesi kullanýmý
2. Genel trafikte araç kullanma
3. Makinelerin kurulumu, kullanýlmasý, onarýmý ve periyodik bakýmý
4. Yangýn güvenliði
5. Ýþ yeri çevresi ile ilgili konular
6. Ýþ yerinde güvenlik ve davranýþ kültürü,
7. Ýþ yeri bina ve eklentileri,
8. Kurulum ve bakým çalýþmasý,
9. Ýþ saðlýðý hizmetleri,
10. Deðerlendirilen iþ / konunun özel nitelikleri.
6. Bulgular
Döküm sektörünün içerdiði süreçlere, kullanýlan ekipmanlara, malzemelere bakýldýðýnda fiziksel risk etmenleri, kimyasal risk etmenleri ve biyolojik risk etmenlerinden dolayý iþ kazalarýnýn ve meslek hastalýklarýnýn çok fazla gözlendiði sektörlerden biridir. Tablo-1’de metotlara baðlý olarak risk seviyeleri gösterilmiþtir.
Tablo.1 Risk deðerlendirme sonuçlarý
Risk Deðerlendirme
Metodu Katlanýlamaz Riskler Önemli Riskler Orta Düzeydeki Riskler Katlanýlabilir
Riskler Önemsiz Riskler
Fine Kinney Metodu 33 35 12 3 3
L Tipi Matrisi 14 38 7 - -
Hata Türü ve Etkileri Analizi 38 30 11 5 2
3T RD Metodu 41 26 10 6 3
Tabloda risk seviyelerinin ve sayýlarýnýn farklý çýkmasýnýn sebebi, Finne -Kinney metodu, 3T RD ve Hata Türü ve Etkileri Analizinde riskler tek tek ele alýnmýþ iken L tipi matris metodunda ise riskler genel olarak alýndýðý için risk seviyelerinde ve sayýlarýnda azalma görülmüþtür. Bunun sonucunda toplam seviyelerde faklýlýklar oluþmuþtur.
7. Sonuç
Dört metot ile yapýlan risk deðerlendirme sonuçlarýna ve SGK istatistiklerine göre döküm sektörünün yer aldýðý ana metal sanayi iþ kazalarýnýn en sýk gözlendiði faaliyet kollarý arasýnda yer almaktadýr. Risk deðerlendirme sonuçlarýna göre tehlike kaynaklarý, üretim faaliyetleri, döküm faaliyetleri, hurdalýk ve boyahanelerde çok sýk olarak görülmektedir. Bu tehlikeler; yoðun olarak yüksek Isýya maruz kalma, makinelerden kaynaklanan kazalar, metal patlamasý sonucu meydana gelen kazalar, cisimlerin sýkýþtýrmasý, batmasý, ezmesi, kesmesi sonucu meydana gelen kazalar, zararlý maddeler sonucu meydana gelen kazalar, radyasyonla temas veya maruz kalma sonucunda meydana gelen kazalar, metal sektöründe yüksek iþ kazasý sayýlarýna sahiptir.
Aðýr büyük malzeme ve makinelerin bir yerden baþka yere taþýnmasý, mekanik ve elle kaldýrma, malzemelerin keskin ve sivri kýsýmlarý, aðýr cisimler elektrikli aletler, titreþim, basýnçlý hava, kapalý mekanlar, tehlikeli atýklar, taþlama ile temizleme, ekipman arýzasý, stres mental yorgunluk, çok yüksek sýcaklýklýða sahip erimiþ metaller, toksik ve aþýndýrýcý maddeler, toksik atýklar, atýklarýn depolanmasý, solunum sisteminin maruz kaldýðý toz, duman, kokular, soðuk, sýcak, termal konfor þartlarý, hijyen, gürültü vb. iþ saðlýðý ve güvenliði açýsýndan en önemli riskleri oluþturmaktadýr.
Çalýþma esnasýnda gerekli önlemler alýnmalý ve kiþisel koruyucu donanýmlar kullanýlmalýdýr. Solventlerin, uçucu malzemelerin, boyalarýn ve diðer solunabilir malzemelerin karýþmasýna karþý tedbirleri alýnmalýdýr. Ocaklarda gaz patlamalarýna karþýn, daha güvenilir bir çözüm bulunmalý, dökümhanede ön ýsýtýcýlý uzaktan kumandalý yükleme sistemleri kullanýlmalýdýr. Boya karýþýmý hazýrlanýrken, sigara ve açýk alev kullanýlmamalýdýr. Ateþ kaynaklarýndan uzak tutulmalýdýr. Boya hazýrlamada kullanýlan alkol, günlük kullanýlacak miktarda bulundurulmalýdýr. Ocakta kullanýlan malzemeler kapalý ortamda depolanmalý, ocak ve fýrýnlarda kullanýlmadan önce ýsýtýlarak, pastan uzaklaþtýrýlmalarý saðlanmalýdýr. Ýþ yeri ortamý hava kirliliði yüksek olduðu için, çalýþanlarýn göðüs filimleri yýlda bir kez, dökümhanelerde çalýþanlar ise altý ayda bir çektirilmelidir. Gaz ve tozlarýn kontrolü için; çatý fanlarý, davlumbazlar, duman perdeleri, hava fanlarý ve havalandýrma kullanýlmalýdýr. Makine ve tezgâhlarýn elektrik baðlantý kablolarý açýktan, zeminden geçirilmemelidir. Elektrik pano ve odalarýna yetkisiz kiþilerin girmelerini önlemek için kapaklarý veya kapýlarý kilitlenmeli, elektrik panolarýna yetkililerin dýþýndaki çalýþanlarýn müdahale etmelerine izin verilmemelidir.
Anahtar Kelimeler: Risk deðerlendirmesi, 3T RD, Fine Kinney Metodu, L Tipi Matris metodu ve Hata türü ve etkileri analizi, iþ kazazý, fiziksel risk etmenleri, kimyasal risk etmenleri
Anahtar Kelimeler: Risk deðerlendirmesi, 3T RD, Fine Kinney Metodu, L Tipi Matris metodu ve Hata türü ve etkileri analizi, iþ kazazý, fiziksel risk etmenleri, kimyasal risk etmenleri
|