Giriþ: Kazalarýn engellenmesi için gerekli tüm tedbirlerin alýnmasý iþ veren sorumluluðunda olup çalýþanlar bu yürürlükteki kanun, tüzük, yönetmelik ve mevzuatlara uymak ve iþveren tarafýndan verilen talimat ve tedbirlere uygun davranmak zorundadýr. Ancak ne yazýk ki tüm kanunlara ve alýnan tüm tedbirlere raðmen iþ kazalarý ve meslek hastalýklarý meydana gelebilmektedir. Bunun sonucunda ciddi maddi ve manevi kayýplar meydana gelmekte ve en çokta çalýþan tarafý geri dönülemez zararlarla karþý karþýya kalabilmektedir. Ýþveren meydana gelen iþ kazasý veya meslek hastalýðýndan doðan zarardan hukuken sorumluluðu bulunmaktadýr. Oluþan iþ kazasý ve meslek hastalýklarýnýn bir daha tekrarlanmamasý açýsýndan gerekli tedbirlerin alýnmasý, geçmiþte gerçekleþmiþ olaylarýn incelenerek risk analizlerinin yapýlmasý ve/veya göz önünde bulundurularak hazýrlanmasý istatistiksel verilerin hazýrlanmasý çok önemlidir.
Amaç
Bu çalýþma ile küçük iþletmelerde meydana gelen iþ kazalarýnýn sebepleri, büyüklük grubu ve teknoloji düzeyine göre deðerlendirilmesi amaçlanmaktadýr.
Yöntem
Kayýt altýna alýnan iþ kazalarý ve Sosyal Güvenlik Kurumu verisi üzerinden deðerlendirme yapýlmýþtýr.
Bulgular
Ýþ saðlýðý ve güvenliði ülkemizde çalýþma hayatýnýn en önemli konularýndan birisi olup insan hayatýna direkt etki etmektedir. Kayýt dýþý çalýþmalarýn çok fazla olduðu ülkemizde; bilinmeyen veya bildirilmeyen birçok iþ kazasý olduðunu tahmin etmek zor olmayacaktýr.
Ýstatistiklerine göre, iþ kazalarýnýn % 55,5’nin 50’den az iþçi çalýþtýran küçük iþyerlerinde olduðu görülmektedir. Kayýt dýþý istihdam oraný küçük iþletmelerde fazla olup bu tip iþletmeler niteliksiz, eðitim seviyesi ve gelir düzeyi düþük kiþileri istihdam etmeyi tercih edebilmektedir.
Ayrýca iþletmelerin mali kapasiteleri teknoloji yatýrýmlarýna direkt etki etmektedir. Kaza ve meslek hastalýklarýnda diðer önemli bir faktör iþin Ýþletmelerin mali kapasiteleri teknoloji yatýrýmlarýna direkt etki etmektedir. Ýþletmelerdeki teknolojik yatýrýmlarýn eksikliði, kaza ve meslek hastalýklarýnýn oluþumunda temel girdilerinden birisi olarak karþýmýza çýkmaktadýr. Ýþletmelerdeki teknolojik yatýrýmlarýn eksikliði, iþ kazasý oluþumunda temel girdilerden birisi olarak karþýmýza çýkmaktadýr. Türkiye’de üretim, teknolojik uygulamalardan uzak emek yoðun insan gücüne dayalý gerçekleþmekte ve bu durum tehlikeli iþlerde iþçilerin çalýþmasýný kaçýnýlmaz kýlmaktadýr. Yüksek teknolojiye sadece büyük ölçekli (250 + çalýþaný olan) þirketler tarafýndan yatýrým yapýlmaktadýr. Ancak, Türkiye’deki iþletmelerin % 98’inin küçük ve orta ölçekli iþletmeler olduðu ve bunlarýn teknolojik yatýrýmlarý toplamlarýnýn % 2,5’u altýnda kaldýðý görülmektedir.
Ýþverenlerin büyük bir bölümü iþ saðlýðý ve iþ güvenliði önlemlerinin alýnmasýný bir maliyet unsuru olarak görmekte bu nedenle daha yüksek maliyetlerin ortaya çýkmasýný engelleyen basit korucu yaklaþýmlar olmasýna raðmen yeterli/gerekli tedbirler almaktan kaçýnmaktadýr.
Sonuç
Küçük iþletmelerde meydana gelen iþ kazalarý verileri devlet birimleri, meslek odalarý, sivil toplum kuruluþlarý, üniversiteler tarafýndan detaylý analiz edilmeli, saha araþtýrmalarý, tezler ve projelerle desteklenmelidir.
Ýþ kazalarýnýn bildirimleri ne yazýk ki doðru olmadýðý yada kayýt dýþýlýðýn çok fazla olduðu tahmin edilmektedir. Kaza raporu oluþturulurken olayýn oluþ þekli hakkýnda detay sorular eklenmeli, olay yeri fotoðrafý ve krokisi muhakkak bulunmalýdýr.
Bilinçsizce ve teknolojiden uzak yapýlan çalýþmalar incelenerek; gerekli yatýrýmlarý yapýlmalý, mühendislik bilim ve teknolojiye uygun revize edilmeli ve ilkel koþullarda yürütülen emek yoðun iþletmecilik tarzý terk edilmelidir.
Ayrýca stratejilerin geliþtirilmesi, kazalarýn engellenmesi için gerekli tedbirlerin alýnmasý, tedbir alýnamýyorsa iyileþtirme faaliyetlerinin planlanmasý ve hayata geçirilmesi için çok önemlidir.
Anahtar Kelimeler: Küçük Ýþletmeler, iþ kazasý, meslek hastalýðý, iþ saðlýðý ve güvenliði, istatistik
|
