Giriş: Kazaların engellenmesi için gerekli tüm tedbirlerin alınması iş veren sorumluluğunda olup çalışanlar bu yürürlükteki kanun, tüzük, yönetmelik ve mevzuatlara uymak ve işveren tarafından verilen talimat ve tedbirlere uygun davranmak zorundadır. Ancak ne yazık ki tüm kanunlara ve alınan tüm tedbirlere rağmen iş kazaları ve meslek hastalıkları meydana gelebilmektedir. Bunun sonucunda ciddi maddi ve manevi kayıplar meydana gelmekte ve en çokta çalışan tarafı geri dönülemez zararlarla karşı karşıya kalabilmektedir. İşveren meydana gelen iş kazası veya meslek hastalığından doğan zarardan hukuken sorumluluğu bulunmaktadır. Oluşan iş kazası ve meslek hastalıklarının bir daha tekrarlanmaması açısından gerekli tedbirlerin alınması, geçmişte gerçekleşmiş olayların incelenerek risk analizlerinin yapılması ve/veya göz önünde bulundurularak hazırlanması istatistiksel verilerin hazırlanması çok önemlidir.
Amaç
Bu çalışma ile küçük işletmelerde meydana gelen iş kazalarının sebepleri, büyüklük grubu ve teknoloji düzeyine göre değerlendirilmesi amaçlanmaktadır.
Yöntem
Kayıt altına alınan iş kazaları ve Sosyal Güvenlik Kurumu verisi üzerinden değerlendirme yapılmıştır.
Bulgular
İş sağlığı ve güvenliği ülkemizde çalışma hayatının en önemli konularından birisi olup insan hayatına direkt etki etmektedir. Kayıt dışı çalışmaların çok fazla olduğu ülkemizde; bilinmeyen veya bildirilmeyen birçok iş kazası olduğunu tahmin etmek zor olmayacaktır.
İstatistiklerine göre, iş kazalarının % 55,5’nin 50’den az işçi çalıştıran küçük işyerlerinde olduğu görülmektedir. Kayıt dışı istihdam oranı küçük işletmelerde fazla olup bu tip işletmeler niteliksiz, eğitim seviyesi ve gelir düzeyi düşük kişileri istihdam etmeyi tercih edebilmektedir.
Ayrıca işletmelerin mali kapasiteleri teknoloji yatırımlarına direkt etki etmektedir. Kaza ve meslek hastalıklarında diğer önemli bir faktör işin İşletmelerin mali kapasiteleri teknoloji yatırımlarına direkt etki etmektedir. İşletmelerdeki teknolojik yatırımların eksikliği, kaza ve meslek hastalıklarının oluşumunda temel girdilerinden birisi olarak karşımıza çıkmaktadır. İşletmelerdeki teknolojik yatırımların eksikliği, iş kazası oluşumunda temel girdilerden birisi olarak karşımıza çıkmaktadır. Türkiye’de üretim, teknolojik uygulamalardan uzak emek yoğun insan gücüne dayalı gerçekleşmekte ve bu durum tehlikeli işlerde işçilerin çalışmasını kaçınılmaz kılmaktadır. Yüksek teknolojiye sadece büyük ölçekli (250 + çalışanı olan) şirketler tarafından yatırım yapılmaktadır. Ancak, Türkiye’deki işletmelerin % 98’inin küçük ve orta ölçekli işletmeler olduğu ve bunların teknolojik yatırımları toplamlarının % 2,5’u altında kaldığı görülmektedir.
İşverenlerin büyük bir bölümü iş sağlığı ve iş güvenliği önlemlerinin alınmasını bir maliyet unsuru olarak görmekte bu nedenle daha yüksek maliyetlerin ortaya çıkmasını engelleyen basit korucu yaklaşımlar olmasına rağmen yeterli/gerekli tedbirler almaktan kaçınmaktadır.
Sonuç
Küçük işletmelerde meydana gelen iş kazaları verileri devlet birimleri, meslek odaları, sivil toplum kuruluşları, üniversiteler tarafından detaylı analiz edilmeli, saha araştırmaları, tezler ve projelerle desteklenmelidir.
İş kazalarının bildirimleri ne yazık ki doğru olmadığı yada kayıt dışılığın çok fazla olduğu tahmin edilmektedir. Kaza raporu oluşturulurken olayın oluş şekli hakkında detay sorular eklenmeli, olay yeri fotoğrafı ve krokisi muhakkak bulunmalıdır.
Bilinçsizce ve teknolojiden uzak yapılan çalışmalar incelenerek; gerekli yatırımları yapılmalı, mühendislik bilim ve teknolojiye uygun revize edilmeli ve ilkel koşullarda yürütülen emek yoğun işletmecilik tarzı terk edilmelidir.
Ayrıca stratejilerin geliştirilmesi, kazaların engellenmesi için gerekli tedbirlerin alınması, tedbir alınamıyorsa iyileştirme faaliyetlerinin planlanması ve hayata geçirilmesi için çok önemlidir.
Anahtar Kelimeler: Küçük İşletmeler, iş kazası, meslek hastalığı, iş sağlığı ve güvenliği, istatistik
|
