Öz:Giriþ: Ýnþaat sektöründe kullanýlan makine ve ekipmanlarýn, büyük ölçekli yapý projelerinin meydana getirilmesi için gereksinim duyulan teknolojiye ayak uyduracak niteliklere sahip olmasý kadar, bu noktada ‘insan için teknoloji’ þeklindeki bakýþ açýsýndan yola çýkýlarak iþ saðlýðý ve güvenliði kapsamýnda insan hayatýnýn temel alýnmasý suretiyle güvenli kullanýlmasý konusu da büyük önem arz etmektedir. Bu süreçte inþaat sektöründe aktif rol oynayan iþ ekipmanlarýnýn kullanýmý sýrasýnda karþý karþýya kalýnan iþ kazalarýnýn, bilgi ve tecrübelerin teknik tasnifleri ve söz konusu tasniflerin irdelenerek kullanýþlý bir biçime dönüþtürülmeleri ile büyük çapta engellenebilir/azaltýlabilir nitelikte olmasý, iþ saðlýðý ve iþ güvenliði olgularýnýn hayati önemini gözler önüne sermektedir. Ýnþaat sektöründe meydana gelen iþ kazalarýnýn daha çok hangi iþ kollarýnda gerçekleþtiði ve meydana getirdiði olumsuz etkilerin þiddetinin ne çapta olduðu/olabileceði gibi parametreler göz önünde bulundurulduðunda, sektörde sýklýkla kullanýlan ve kritik öneme sahip olan kaldýrma makinelerinin güvenli kullanýmýnýn oldukça büyük öneme sahip bir konu olduðu görülmektedir. Amaç: Bu araþtýrma; inþaat sektöründe kaldýrma makinelerinin kullaným sürecinde meydana gelen iþ kazalarýnýn temel etkenlerinin tespit edilerek, elde edilen bulgularýn Matris Metodu kullanýlarak irdelenmesi, meydana gelen olumsuz olaylarýn/durumlarýn sebeplerine genel manada dikkat çekilerek iþ kazalarýný önlemek için alýnmasý gereken tedbirleri ortaya koymak amacýyla yapýlmýþtýr. Kapsam: Araþtýrma inþaat sektöründe kullanýlan kaldýrma makineleri kaynaklý iþ kazalarýnýn sebep-sonuç iliþkileri bakýmýndan Matris metodu (L-Tipi Matris) yardýmý ile irdelenmesi noktasý temel alýnarak sýnýrlandýrýlmýþtýr. Yöntem: Araþtýrmada; inþaat sektöründe sýkça kullanýlan kaldýrma makinelerinin kullanýmýndaki olumsuz uygulamalarýn ve bu olumsuz uygulamalarýn sonucunca meydana gelen iþ kazalarýnýn temel etkeni olan insan faktöründen yola çýkýlarak genel manada insan bazlý araþtýrma yapýlmýþ ve söz konusu araþtýrmada yol gösterici olmasý bakýmýndan Türk Ýstatistik Kurumu’nun en güncel verileri kullanýlmýþ olup, meydana gelen iþ kazalarýnýn en çok hangi sektörlerde, çalýþmanýn hangi zaman dilimlerinde ve genellikle hangi yaþ gruplarýnda meydana geldiði gibi önemli ve yol aydýnlatýcý verileri kullanarak sonuca gidilecek þekilde bir yol izlenmiþtir. Araþtýrma kapsamýnda, daha önce büyük çaplý endüstriyel tesislerin inþasýnda aktif olarak görev alan yetkili makine operatörlerinin kiþisel ve teknik becerilerinin sorgulandýðý ve %51,21 oranýnda 10 yýldan fazla operatörlük tecrübesine sahip çalýþanlarýn katýldýðý anketlerden yararlanýlmýþtýr. Bunun yanýnda yine anket kapsamýnda operatörlerin uygulama safhasýnda bire bir olarak karþý karþýya kaldýklarý olumsuz durumlarýn/olaylarýn ve söz konusu bu olaylarýn sonuçlarýnýn sorgulanmasý yoluna gidilerek, sözü geçen olumsuz durum ve olaylarýn temel etkenlerinin ne olduðu konusuna ýþýk tutulmasý amaçlanmýþtýr. Büyük çaplý inþaat projelerinde iþ saðlýðý ve güvenliði uzmaný olarak görev yapan iþ saðlýðý ve güvenliði personellerinin, inþaat sektöründe kullanýlan kaldýrma makinelerinin kullanýmý ile ilgili olarak gerçekleþtirdikleri saha bulgularý ve þantiyede sürekli iyileþtirme uygulamalarý kapsamýnda oluþturulan dökümantasyon kayýtlarý incelenmiþ, bu baðlamda oluþan araþtýrma sonuçlarý sahadan gelen geri bildirimler vasýtasýyla irdelenmiþtir. Meydana gelen iþ kazalarýnýn ve bu kazalarýn etkilerinin irdelenmesi ile ilgili olarak toplanan veriler düzenlenerek, söz konusu verilerin yapýlacak olan risk deðerlendirme analizlerinde en doðru sonuca ulaþmayý saðlayacak þekilde incelenmesi noktasýna büyük önem verilmiþtir. Meydana gelen iþ kazalarýnýn sebepleri incelenirken yalnýzca insan faktörü kaynaklý bir araþtýrma yoluna gidilmemiþ, bunun yanýnda araþtýrmaya konu olan kaldýrma makinelerinin doðal afet, hava koþullarý vb. gibi faktörlerin etkisiyle karþý karþýya kaldýðý olumsuz etkiler de dikkate alýnarak araþtýrmanýn kapsamý geniþletilmiþtir. Bu çalýþmada, inþaat sektöründe meydana gelen tehlike ve risklerin tespit edilmesi konusunda uygulama kolaylýðý saðlayan ve doðru sonucu vermesi açýsýndan oldukça verimli niteliðe sahip olan Matris Metodu kullanýlmýþtýr. Bulgular: Çalýþma kapsamýnda kaldýrma makine operatörlerine uygulanan anket sonucunda, çalýþanlarýn teknik bilgi ve bireysel özellikleri tespit edilerek elde edilen verilerin iþ kazasýný tetikleyici yönleri incelenmiþtir. Kaldýrma makineleri ile ilgili olarak meydana gelen iþ kazalarýnýn kayýt edildiði istatistikler ve iþ kazasý kayýt dökümanlarý ile iþ kazalarýnýn kök sebep analizlerinin incelenmesi ile meydana getirilecek risk analizleri yapýlmýþtýr. Risk analizinde kullanýlan Matris Yöntemi ile tespit edilen risklerin þiddetinin belirlenmesi saðlanmýþ ve yapýlan hesaplamalarla belirlenen þiddet deðerleri göz önünde bulundurularak, söz konusu olumsuz durumlarýn önüne geçilmesi noktasýnda önceliðin hangi maddeye verilmesi gerektiði konusuna ýþýk tutulmaya çalýþýlmýþtýr. Sonuç: Ýnþaat sektöründe kullanýlan kaldýrma makineleri ile yapýlan çalýþmalarla ilgili olarak meydana gelen iþ kazalarýnýn sebeplerinin büyük oranda insan bazlý olumsuz sebeplerden kaynaklandýðý tespit edilmiþtir. Bu çalýþmayla, gerçekleþmesi durumunda çoðunlukla insan hayatýnýn kaybedilmesi gibi çok aðýr sonuçlara sebep olabilecek nitelikteki kaldýrma makinelerinin kullanýmý kaynaklý iþ kazalarýnýn engellenebilmesi için ilk olarak hangi çalýþma parametrelerine odaklanýlmasý gerektiði ve söz konusu olumsuz etkilerden kaçýnmak amacýyla uygulanabilecek düzeltici yöntemler neler olabilir konusuna ýþýk tutulmaya çalýþýlmýþtýr.
Anahtar Kelimeler: Ýþ Güvenliði, Risk Analizi, Kaldýrma Makineleri, Matris Metodu
|
