Ýþ Saðlýðý ve Güvenliði; ülkelerin endüstrileþme/sanayileþme düzeyi, eðitim düzeyi, ekonomik geliþme düzeyi, sosyal yapýsý ve saðlýk sistemi gibi pek çok faktörle doðrudan ilgilidir. Dünyada, Uluslararasý Çalýþma Örgütü (ILO)’ya göre her 15 saniyede 160 iþçi iþ kazasý geçirmektedir. Dolayýsýyla, her gün 6.300 kiþi iþ kazasý geçirmektedir. Ayný þekilde ILO, yapýlan deðerlendirmeler sonucunda, her 15 saniyede bir iþçi, iþ kazasý veya meslek hastalýðý sonucunda yaþamýný yitirdiðini, bu sonuçlar doðrultusunda da her yýl 2,3 milyondan fazla çalýþanýn ölmesi anlamýna geldiðini belirtmektedir. Dünyada olduðu gibi ülkemizde de çalýþan saðlýðý ve güvenliðini korumak, meslek hastalýklarýnýn ortaya çýkmasýný önlemek, erken tespit etmek ve rehabilitasyon hizmetlerinin hýzla yapýlabilmesi ve en önemliside çalýþanlarýn yasal haklarýnýn korunmasý amacýyla çeþitli mevzuatlarýn oluþturulduðu görülmektedir. Ýþ kazasý ve meslek hastalýðý sigortasý dünyada ilk kurulan sigorta kollarýndan biri olmakla beraber, Türkiye’de sistemli bir þekilde sosyal güvenlik sisteminin oluþturulmasý 1945 yýlýndan itibaren gerçekleþmiþtir. Türkiye’de de dünyada yaþanan geliþmeye benzer bir geliþme yaþanmýþ ve 1945 yýlýnda 4772 sayýlý Ýþ Kazalarý, Meslek Hastalýklarý ve Analýk Sigortasý Kanunu kabul edilmiþ olup, son halini 2012 yýlýnda 6331 Sayýlý Ýþ Saðlýðý ve Güvenliði Kanunu (ÝSG) þekline dönüþmüþtür. Mevzuatýmýzda iþ kazasý ve meslek hastalýklarý ayrýntýlý bir þekilde tanýmlanmýþtýr. Ýþ kazasý “belirli bir zarar veya yaralanmaya yol açan, önceden planlanmamýþ beklenmedik bir olay” þeklinde tanýmlanýrken, 6331 sayýlý ÝSG Kanununda, “mesleki risklere maruziyet sonucu ortaya çýkan hastalýk” meslek hastalýðý olarak tanýmlanmaktadýr. Bu tanýmý daha açýk bir ifadeyle 5510 sayýlý kanunda meslek hastalýðý, “sigortalýnýn çalýþtýðý veya yaptýðý iþin niteliðinden dolayý tekrarlanan bir sebeple veya iþin yürütüm þartlarý yüzünden uðradýðý geçici veya sürekli hastalýk, bedensel veya ruhsal engellilik halleridir” þeklinde görülmektedir. ÝSG Kanunu’na göre Ýþ Kazalarý ve Meslek Hastalýklarý en geç 3 iþ günü içerisinde iþveren tarafýndan, en geç 10 iþ günü içerisinde Saðlýk Hizmeti Yürütücüleri tarafýndan elektronik ortamda SGK’ya bildirilmek zorundadýr. Ýþ kazalarý ve meslek hastalýklarý mali ve ekonomik açýdan üzerinde durulmasý gereken önemli bir konudur. Uluslararasý Çalýþma Örgütü, meslek hastalýklarý ve iþ kazalarýnýn direkt veya dolaylý maliyetinin dünya genelinde 2.8 trilyon Amerikan Dolarý olduðunu ve dünya yýllýk gayri safi hasýlanýn yüzde 4’ünden fazlasýnýn iþ kazalarý ve meslek hastalýklarý sonucunda kaybolduðunu öngörmektedir. Bu açýlardan deðerlendirildiðinde iþ kazasý ve meslek hastalýklarýnýn kontrol altýna alýnmasý vazgeçilmez bir ihtiyaç olarak karþýmýza çýkmaktadýr. Amaç: Bu çalýþma günümüzde önemli bir sorun haline gelen çalýþma ortamlarýndaki iþ kazasý ve meslek hastalýklarýnýn 2017 yýlý verilerine göre Türkiye ve AB ülkelerinin karþýlaþtýrýlmasý amacýyla tanýmlayýcý olarak gerçekleþtirilmiþtir. Kapsam: Yapýlan bu çalýþmanýn evrenini Türkiye ve AB ülkelerinde çalýþma hayatýnda yer alan ve sigortalý çalýþan tüm iþçilerden toplanan iþ kazasý ve meslek hastalýklarý 2017verilerinden oluþmaktadýr. Yöntem: Araþtýrmamýzda Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) tarafýndan iþ kazasý ve meslek hastalýklarýna iliþkin yayýnlanan 2017 yýlý verileri kullanýlarak gerçekleþtirilmiþtir. Benzer þekilde Avrupa Birliði deðerleri de Eurostat “health and safety at work” baþlýðý altýndaki verilerden yararlanýlarak karþýlaþtýrýlmalarýn yapýlmasý saðlanmýþtýr. Araþtýrmadan elde edilen verilerin analizi, SPSS (Statistical Package for Social Science) 13.0 programýnda basit istatistik iþlemler, kullanýlarak yapýlmýþtýr.
Bulgular: Araþtýrmamýza Türkiye’de 2017 yýlý itibariyle 15.355.158 milyon, çalýþan aktif sigortalý bulunmaktadýr. Bu çalýþanlar, 1.749.240 milyon iþyerinde istihdam edilmektedir. Ülkemizde raporlanan 241547 iþ kazasýnda 1252 çalýþan i kazasý ve meslek hastalýðý sonucu yaþamýný yitirmiþtir. Ayný veriler doðrultusunda 510 meslek hastalýðý bildirilmiþ olup, 3596 vaka sürekli iþ görmezlik geliri baðlandýðý tespit edilmiþtir. Bildirilen 241547 iþ kazasýndan 107178’inin kaza günü çalýþýr raporu aldýðý belirlenmiþtir. Ýþ kazasý ve meslek hastalýðý sonucu en çok ölüm yaþanan sektör maden olup, iþ kazasý geçirme açýsýndan 19-25 yaþ aralýðý en tehlikeli grup olarak ortaya konmuþtur. Ýþ kazalarýnýn yaþandýðý saat aralýklarý incelendiðinde 11:00-12:00 arasýnda en yüksek düzeyde olduðu hesaplanmýþtýr. Kaza mortalite oraný çoðu Avrupa ülkesinde 100.000’de 2 ile 6 arasýnda deðiþmektedir. Avrupa Birliðinde (EU-28) çalýþan aktif nüfusun ortalama %3,2’si her yýl iþ kazasýna uðramaktadýr. Türkiye’ye benzer özelliklerde olan Fransa, Almanya ve Ýtalya ile ölümcül iþ kazalarý üzerinden bir karþýlaþtýrma yapýlabilmesini mümkün görünmektedir. 2017 yýlýnda Fransa’da 595, Ýtalya’da 543, Almanya’da 450 çalýþan iþ kazasý sonucunda hayatýný kaybetmiþtir. Türkiye açýsýndan ise; 2017 yýlýnda bu 3 AB üyesi ülkenin ölüm sayýlarýnýn toplamýna yakýn bir ölümcül iþ kazasý sayýsý bulunmaktadýr.
Sonuç: Söz konusu veriler ýþýðýnda Türkiye’nin gerek AB direktifleri gerekse ILO sözleþmeleri ile modernleþtirip uyumlaþtýrmaya çalýþtýðý iþ saðlýðý ve güvenliði hususunda almasý gereken daha çok yolunun olduðu düþünülmektedir. Türkiye’nin en önemli sosyo-ekonomik sorunlarýnýn baþýnda çalýþma hayatýnda yaþanan iþ kazalarý ve meslek hastalýklarýdýr. Bildirilmeyen veya eksik bildirilen iþ kazalarýnýn mevcut sayýyý arttýrarak daha da korkunç bir boyuta taþýyacaðý düþünülmektedir. Bu durumla en etkin mücadelenenin iþ saðlýðý ve güvenliði kültürünün yaygýnlaþtýrýlmasý ile olacaðý muhakkaktýr. Ýþ saðlýðý ve güvenliði kültürü; sadece iþveren ve çalýþana enjekte edilmesi gereken bir kavram olmayýp, eðitim sistemi ile küçük yaþlardan itibaren baþlayarak çeþitli yollar aracýlýðýyla bireylere aktarýlmasý gereken bir olgu olduðu unutulmamalýdýr.
Anahtar Kelimeler: iþ saðlýðý, meslek hastalýklarý, ILO, iþ görmezlik
|
