Giriþ: Ülkemizde, tekstil sektörü ülke ekonomisinin geliþmesine ve büyük çalýþan istihdamýna olanak sunmasý bakýmýndan en önemli endüstri dallarýndan biridir. Sektör üretim süreçleri, kullanýlan hammadde, makineler ve çeþitli kimyasallar nedeniyle çalýþan saðlýk ve güvenliðini tehdit eden tehlikeler barýndýrmaktadýr. Üretimin güvenli bir þekilde yapýlmasý, çalýþan saðlýk ve refahýnýn temin edilmesi için tehlikelerin kontrol altýna alýnmasý önem taþýmaktadýr. Ýþletmelerde tehlikeleri kontrol altýna almak için risk analiz çalýþmalarý yürütülmektedir. Ancak iþ kazalarý ve üretim kayýplarý yaþanmaya devam etmektedir. Ekonomide sürdürülebilir büyümeye devam edebilmek, çalýþan refahýný artýrmak için iþ kazalarýný önlemek kritik bir öneme sahiptir. Bu amaçla, karmaþýk süreçler ile meydana gelen iþ kaza mekanizmalarýnýn neden sonuç baðlamýnda incelenmeleri gerekliliði ortaya çýkmaktadýr. Böylece, benzer özellikli kazlarýn tekrar etmesi önlenebilecek, çeþitli kaza sebep kombinasyonlarý göz önünde bulundurularak alýnan önlemler sayesinde kazalarýnda önünde geçilebilecektir. Literatürde iþ kazalarýnýn veri madenciliði yöntemleri kullanýlarak analiz edildiði sýnýrlý sayýda araþtýrma bulunmaktadýr. Daha önce yapýlan çalýþmalarda iþ kazalarýna neden olan en önemli faktörlerin belirlenmesi ile ilgili çalýþmalar yürütülmüþtür. Amaç: Bu çalýþmada amaç, iþ kaza verilerinin analizinde veri madenciliði uygulamasýný göstermek ve iþ kazalarý sebep sonuç iliþkilerini ortaya koymaktýr. Bu amaçla tekstil sektöründe gerçekleþen kazalara iliþkin iþ kaza bildirim formlarýndan yararlanýlarak, iþ kazalarý sebep ve sonuçlarý arasýndaki iliþkiler göz önünde bulundurularak analiz edilecektir. Elde edilen bulgularýn iþ saðlýðý ve güvenliði profesyonellerinin, iþ kazalarýný önlemeye yönelik risk analiz ve deðerlendirme çalýþmalarýnda kullanabilecekleri nitelikte ön bilgi saðlayacaðý düþünülmektedir. Kapsam: Araþtýrmanýn kapsamýný, 30 ilimizdeki tekstil sektöründe yaþanmýþ iþ kazalarý oluþturmaktadýr. Yöntem: Tekstil sektöründe meydana gelen 522 iþ kaza bildirim formu deðerlendirmeye alýnmýþtýr. Kaz bildiri formlarý ölümlü ve ölümlü olmayan iþ kazalarýnda oluþmaktadýr. Kaza analizinde toplam 31 iþ kaza faktörü göz önünde bulundurulmuþtur. Analiz aracý olarak WEKA (Waikato Environment for Knowledge Analysis) yazýlýmý kullanýlmýþtýr. Deðiþkenler arasýndaki iliþkileri belirlemek için veri madenciliði yöntemlerinden biri olan birliktelik kurallarý kullanýlmýþtýr. Birliktelik kurallarý yöntemi: bir veri setinde, veri gruplarý arasýndaki korelasyon iliþkilerini belirlemek ve olaylarýn birlikte gerçekleþme durumlarýný ortaya koymak için kullanýlan ve karar vericilere yol gösterici nitelikte bilgiler sunma avantajýna sahip olduðu bilinmektedir. Kaza analizine baþlamadan önce kaza bildirim formundaki veriler 2 grup olarak sýnýflandýrýlmýþtýr. Kaza olayý için baðýmsýz deðiþkenler: iþ yeri tehlike grubuna göre sektör, alt sektör, kazanýn gerçekleþtiði zaman, kaza sebebi, kaza anýnda kullanýlan materyal, kazanýn gerçekleþtiði bölüm, sigortalýnýn meslek grubu, sigortalýnýn görevi, cinsiyeti, medeni durumu, mesleki ve iþ saðlýðý ve güvenliði eðitimi alma durumu, öðrenim durumu, kazanýn yaþandýðý çalýþma ortamý, çalýþma çevresi, kazanýn gerçekleþtiði yer, kazanýn gerçekleþtiði ortam, yürütülmekte olan genel faaliyet ve özel faaliyet olarak tanýmlanmýþtýr. Baðýmlý deðiþkenler ise: yaralanma sebebi, yaralanma türü, yaralanmanýn vücuttaki yeri, kaza sonrasý iþ yeri durumu, kazazede kiþi sayýsý, iþ göremezlik durumu, iþ günü kaybý, sigortalýnýn kaza sonra ne yaptýðý dikkate alýnmýþtýr. Bulgular: Analizden elde edilen en dikkat çekici sonuçlarýndan bazýlarý þu þekildedir, iþ yerinde çalýþýrken gerçekleþen kazalar sonucu iþ yerlerinin %100’ü faaliyetine devam etmiþtir. ÝSG eðitimi almýþ ve çalýþýrken iþ kazasý geçiren çalýþanlarýn iþ yerlerinin % 100’ü faaliyetine devam etmiþtir. Ýþ saðlýðý ve güvenliði eðitimi almýþ olan, çalýþýrken iþ kazasý geçiren ve kazaya 1 çalýþanýn maruz kaldýðý kaza yüzdesi %99’dur. Sonuç: Ýþ kazalarý arsýndaki iliþkilerin belirlenerek iþ saðlýðý ve güvenliði tedbirleri alýnmalýdýr. Bu sayede kaza nedenlerinin engellenmesine katký saðlanabilecektir.
Anahtar Kelimeler: Birliktelik kurallarý, Ýþ kaza analizi, Veri Madenciliði, Tekstil sektörü
|