Giriþ: Kil minerallerinin kullanýlmasýyla oluþturulan hamurlara þekil verilip, piþirilmesiyle elde edilen çanak çömlek gibi kaplar, testiler, tuðla ve kiremit vb seramik eþya ile porselen eþyanýn tamamýna seramik adý verilmektedir. Seramik eþya ve malzemeler ilk çaðlardan bu yana insanlýðýn ihtiyaçlarýný karþýlamak amacýyla üretilmiþ ve kullanýlmýþtýr. Yaþadýðýmýz çaðda seramikler, sýcaklýða dayanýklý ve iyi birer yalýtkan olduklarýndan endüstrinin de birçok alanýnda kullanýlmaktadýrlar. Fiziksel, mekanik ve elektronik özellikleri nedeni ile ileri teknoloji seramikler, mühendislik seramikleri, ince seramikler ve yapýsal seramikler kimya, petro-kimya, uzay-havacýlýk, otomotiv, silah, tekstil, makina, metal kesme ve iþleme, inþaat, elektrik, elektronik, optik, týp ve bilgisayar endüstrilerinde yoðun olarak kullanýlmaktadýr. Ayrýca günümüzde pek çok birey için seramik hobi ve sanat dalý olma özelliðindedir. Seramik sektörü, Türkiye’nin en hýzlý büyüyen sektörlerinden biridir. Amaç: Sanayi Bakanlýðýnýn son verilerine göre Türkiye’de seramik sektörü 26 bin doðrudan istihdam saðlamaktadýr. Büyüme trendin de olan seramik sektöründe karþýlaþýlan risklerin belirlenmesi bu çalýþmanýn amacýný oluþturmaktadýr. Kapsam: Bu amaçla öncelikle Sosyal Güvenlik Kurumu istatistikleri 2013-2016 yýllarýný kapsayacak þekilde incelenmiþ ve sektörde araþtýrma dönemimde yaþanan iþ kazasý ve meslek hastalýklarý tespit edilmiþtir. Sýnýrlýklar: Araþtýrmanýn kapsamýnýn 2013-2016 yýllarý sýnýrlanmasýnýn nedeni henüz Sosyal güvenlik Kurumunca 2017 verilerinin yayýnlanmamýþ olmasýdýr. SGK istatistiklerinde seramik sektöründe çalýþan zorunlu sigortalýlarýn sayýsý verilmediðinden araþtýrma dönemi içinde sektöre iliþkin iþ kazasý geçirme oraný tespit edilememiþtir. Yöntem: SGK istatistiki verilerinde iþ kazasý sayýsý ve iþ kazasý sonucu iþ görememezlik gün süreleri ve meslek hastalýðý verileri cinsiyet deðiþkenine göre incelenebilmektedir. Yapýlan inceleme seramik sektörünün verileri MS Office Excel programý kullanýlarak deðerlendirilmiþtir. Bulgular: Sosyal Güvenlik Kurumu istatistiklerinde seramik üretimi ile ilgili faaliyetler diðer metalik olmayan mineral ürünlerin imalatý baþlýðý altýnda bulunmaktadýr. Ekonomik faaliyet sýnýfý kodlarýna göre iþler ateþe dayanýklý ürünlerin imalatý, kilden inþaat malzemeleri imalatý ile diðer porselen ve seramik ürünlerin imalatý olmak üzere gruplara ayrýlmýþtýr. Bu üç temel grup yine kendi içinde alt gruplara ayrýlmaktadýr. Yapýlan incelemelerde en fazla iþ kazasýnýn ateþe dayanýklý ürünlerin imalatýnda olduðu görülmektedir. Bu sýralamayý ise seramikten karo ve kaldýrým taþlarý imalatý ile fýrýnlanmýþ kilden tuðla, karo ve inþaat malzemeleri imalatý takip etmektedir. Meslek hastalýklarý yönünden inceleme yapýldýðýnda ise ilk sýrada seramikten yapýlan sýhhi ürünlerin imalatý yer almaktadýr. Seramik ev ve süs eþyasý imalatý ile ateþe dayanýklý ürünlerin imalatýn takip etmektedir. Yapýlan incelemelerde SGK verilerine göre seramik üretiminde çalýþanlarda 2015 yýlýnda 3081 iþ kazasý ve 37 meslek hastalýðý bildirimi yapýlmýþ olduðu görülmektedir. Bu rakamlar 2014 yýlýnda 3098 iþ kazasý ve 57 meslek hastalýðý þeklindedir. Dolayýsý ile gerçekleþmiþ olan iþ kazalarý ile tanýsý konulmuþ olan meslek hastalýklarýndaki rakamsal düþüþ oldukça az olduðunu söylemek mümkündür. 2016 verilerinde ise taný konmuþ meslek hastalýðý sayýsý 68 olarak yükselmiþtir. Diðer taraftan ve iþ kazasý sayýsý ise 2988’e inmiþtir. Ancak meslek hastalýðýndaki artýþ iþ kazasýndaki düþüþü anlamsýzlaþtýrmaktadýr. Zira bir çalýþma ortamýndan kaynaklý hastalýk sayýsý artýyorsa ortamdaki risk faktörlerinin kontrol altýna alýnmadýðý ve/veya alýnamadýðý söylenebilir. Araþtýrmanýn sýnýrlýlýklarýnda ifade edilmiþ olan seramik sektöründe çalýþan zorunlu sigortalýlarýn sayýsýnýn bilinmiyor oluþu bu sonuç için daha fazla yorum yapmayý engellemektedir. Sonuç: Seramik sektöründe iþ kazasý ve meslek hastalýðý sayýlarýnýn yüksek olduðu görülmektedir. Seramik sektöründe toz, gürültü, ergonomik etmenler, kimyasal etmenler, elektrik kaynaklý, mekanik riskler ile yangýn, patlama ve acil durumlar risk olarak karþýmýza çýkmaktadýr. Seramik üretiminin doðasý gereði çok tozlu bir ortamdýr ve meslek hastalýklarýnýn bu durumla iliþkilendirilmesi yanýltýcý olmayacaktýr. Belirlenmiþ ve kayda geçmiþ hastalýklarýn bu denli fazla olmasý sektörde çalýþanlarýn halen risk altýnda olduðunun bir göstergesidir.
Anahtar Kelimeler: Seramik sektörü riskleri, Ýþ saðlýðý, Ýþ güvenliði, Ýþ kazasý, Meslek hastalýðý
|
