Madde baðýmlýlýðý ve baðýmlýlýk yapýcý maddeler, tüm dünya ülkelerinde ve ülkemizde saðlýklý bireyler ve toplumun devamlýlýðý adýna önemli bir tehdit oluþturmaktadýr. Toplumlarýn devamlýlýðýný oluþturan özellikle genç bireylerin yaygýn kullanýcý potansiyeli olmasý nedeni ile hedef olmasý, tehlikenin önemi daha da arttýrarak sýnýrlarý aþan küresel toplum saðlýðý sorunu haline gelmektedir. Kimyasal baðýmlýlýk tüm meslekleri etkileyebilen bir hastalýktýr. Saðlýk çalýþanlarý arasýnda özellikle anestezi kliniðinde çalýþanlarýn madde kullanýmýnýn yüksek insidansýný açýklamak için bazý araþtýrmalar yapýlmýþtýr. Elde edilen veriler; kontrollü maddelere kolay eriþimin olmasý, temas halinde olduklarý ajanlarýn yüksek derecede baðýmlýlýk potansiyeli ve fark edilmeyecek miktardaki küçük dozlar baþlangýçta istismarcý tarafýndan arzu edilen etkiyi saðlayabileceðinden bu ajanlarýn kolay suistimal edilebilir olmasýna neden olmaktadýr. Opioidler en sýk suistimal edilen ilaçlardýr ve bunlar arasýnda en yaygýn olan fentanil maddesidir. Medikal kullanýmýnýn yaný sýra yasa dýþý suistimali de yaygýn olan bu madde ve analoglarý adli bilimler açýsýndan önemlidir. Fentanil molekül aðýrlýðý düþük, yaðda çözünürlüðü yüksek, morfinden 100 kat daha güçlü etkiye sahip sentetik bir opioid maddedir. Ameliyathanelerde, yoðun bakým ünitelerinde ve aðrý kliniklerinde çalýþanlarýn kiþisel hassasiyetine baðlý olarak çevresel/mesleki maruziyet, kötüye kullaným veya baðýmlýlýk hatta intihar amaçlý kullaným vakalarý da görülebilmektedir. Bu gerekçeler sebebiyle çalýþmamýzda rutin saðlýk taramalarýnda, saðlýk çalýþanlarýnýn fentanil ve analoglarýna çevresel/mesleki maruziyetin önüne geçmek iþ yeri hekimleri açýsýndan bir farkýndalýk yaratýlmasý amaçlanmýþtýr. Bu amaç doðrultusunda literatür taramalarýndan ve özellikle vaka çalýþmalarýndan elde edilen veriler çalýþmamýz kapsamýnda tartýþýlmakta, suistimalini önlemek adýna yapýlmasý gerekenlere deðinilmektedir. Saðlýk kuruluþlarýnda fentanil ve analoglarýný kötü amaçla kullaným riski olan çalýþanlara ve fentanil ilacýna doðrudan maruz kalan hastane çalýþanlarýna zaman zaman idrarda toksikolojik testler yapýlmasý gerekliliði tarafýmýzca tavsiye edilmektedir.
Anahtar Kelimeler: Saðlýk Çalýþanlarý, Psikoaktif Madde Baðýmlýlýðý, Fentanil, Madde Suistismali, Mesleki Maruziyet, Bilinçlendirme
|
