| |
Giriþ: Ýþ Saðlýðý ve Güvenliði ile ilgili mevcut yasal düzenlemelerin temel amacý çalýþanlarý, çalýþma ortamýnýn olumsuz etkilerinden korumak, çalýþma koþullarýný iyileþtirmek ve mevcut riskleri kaynaðýndan yok edilmesini veya en aza inmesini saðlamaktýr. Ofisler genel olarak az tehlikeli sýnýfa girmektedir. Ofis ortamýndaki meslek hastalýklarý ve iþ kazalarý maden, inþaat ve metal sektöründeki meslek hastalýklarý ve iþ kazalarýna oranla daha düþük olmasý ilginin bu yöne kaymasýný azaltmaktadýr. Ancak iþ kazalarýnýn büyük ya da küçük olmasý deðil insan saðlýðýnýn her sektörde temel alýnmasý gerekmektedir. Ofis ortamýnýn; çalýþanlarýn saðlýðý, güvenliði ve verimliliðine etkisi oldukça önemlidir. Ofis ortamýnda saðlýk ve güvenlik açýsýndan çeþitli tehlikeler bulunabilmektedir. Bu tehlikeler, çalýþanlar bakýmýndan risk oluþturabilmektedir. Ofis ortamýnda risk oluþturabilecek fiziksel ve ergonomik etmenler; gürültü, aydýnlatma, termal konfor þartlarý, uygun olmayan duruþ biçimi, kötü eþya dizayný vd. olarak görülmektedir. Amaç: Bu çalýþmada, ofis çalýþanlarýnýn, çalýþma ortamlarýna iliþkin fiziksel ve ergonomik risk etmenlerine yönelik algýlarýnýn tespit edilmesi amaçlanmýþtýr. Ayrýca, bu algýlarýn; cinsiyet, yaþ, medeni durum, öðrenim düzeyi, hizmet süresi, özel ve kamuda çalýþma durumu ve kronik rahatsýzlýk deðiþkenlerine göre anlamlý farklýlýk durumlarýnýn ortaya çýkarýlmasý da hedeflenmiþtir. Kapsam: Yapýlan bu araþtýrmanýn evrenini, Malatya ilinde bulunan bazý kamu ve özel sektör kurum/kuruluþlarýnda çalýþan ofis çalýþanlarý oluþturmaktadýr. Sýnýrlýlýklar: Araþtýrma, Malatya ilinde bulunan 5 kamu ve 10 özel sektör kurum/ kuruluþunda çalýþan 120 ofis çalýþaný ve araþtýrmacýnýn maddi imkânlarý ile sýnýrlandýrýlmýþtýr. Yöntem: Araþtýrma betimsel tarama ve nedensel karþýlaþtýrma modelleri temel alýnarak oluþturulmuþtur. Veri toplama aracý olarak Malatya ili içerisinde 5 kamu (nKamu=60) ve 10 özel sektör (nÖzel=60) kuruluþ/kurumlarýnda görev yapan gönüllü çalýþanlara (N=120), araþtýrmacý tarafýndan uzman görüþleri alýnarak geliþtirilen Fiziksel-Ergonomik Risk Etmenleri Anketi (FERA) uygulanmýþtýr. Bu anket, beþli likert tipinde, 19 maddeden oluþan bir yapýda olmakla beraber, anketin öncesinde kiþisel bilgilerden oluþan 6 maddelik bir bölüm de bulunmaktadýr. Anket formlarý, çalýþanlara elden ve yüz yüze görüþme þeklinde yapýlmýþtýr. Katýlýmcýlarýn tamamý random (tesadüfi) yöntemle seçilmiþtir. Veri analizi sürecinde, öncelikle araþtýrmadan elde edilen veriler SPSS 24 istatistik programýna iþlenmiþtir. Anket toplam puanlarý oluþturulmuþ, aritmetik ortalamalar üzerinden çalýþan algýlarý betimlenmiþtir. Bu amaçla, aritmetik ortalamalarýn yorumlanmasý için puanlar soru sayýsýna bölünmüþ, 1.00< <5.00 geniþliði temel alýnarak puan düzeyleri yorumlanmýþtýr. Bu aþamadan sonra, verilerin normallik analizleri için Kolmogorov-Smirnov (K-S) testi ve çarpýklýk-basýklýk deðerleri ile normal daðýlým eðrileri incelenmiþtir. Yapýlan analiz iþlemleri neticesinde parametrik istatistik teknikleri uygulanmasýnda karar kýlýnmýþtýr. Bu amaçla; baðýmsýz gruplar t-testi, Levene testi, tek yönlü varyans analizi (ANOVA), Scheffe testi gerçekleþtirilmiþtir. Etki büyüklüklerinin tespit edilmesi için Cohen’s d(t-testi) ve omega squared ω² (tek yönlü varyans analizi) deðerleri tespit edilmiþtir. Bulgular: Araþtýrmanýn demografik özelliklerine göre; ankete katýlanlarýn % 49,2 sinin kadýn, % 40,8 nin erkek olduðu, en yüksek yaþ aralýðýnýn %30,8 ile 29-34 yaþ olduðu, en yüksek öðrenim durumunun %42,5 ile lisans mezunu olduðu ve %76,7 sinin kronik rahatsýzlýðýnýn bulunmadýðý saptanmýþtýr. Ofis çalýþanlarýnýn, FERA puanlarýnýn aritmetik ortalamasýnýn 3.37 olduðu ve buradan hareketle ofis çalýþanlarýnýn “Katýlýyorum (4)” düzeyinde yer aldýklarý tespit edilmiþtir. En yüksek deðerlere sahip maddelerin; çalýþma ortamýnýn aydýnlatmasýnýn, havalandýrmasýnýn ve ýsýsýnýn yeterliliði, bilgisayar masasý, fare ve klavyenin asgari gereklere uygunluðu konularýnda olduðu saptanmýþtýr. En düþük deðerlere sahip maddelerin ise ayak desteði bulunmamasý, ayaða kalkmadan sürekli masada bulunmak ve çalýþma saatinde kas-iskelet aðrýlarý kapsamýnda rahatsýzlýklar yaþamak hususlarýna yönelik maddeler olduklarý bulgularýna ulaþýlmýþtýr. Ofis çalýþanlarýnýn kiþisel bilgilerine göre fiziksel ve ergonomik risk algýlarýna yönelik sadece özel veya kamuda çalýþma durumuna göre FERA puanlarýnda anlamlý farklýlýk olduðu belirlenmiþtir. Özel sektörde görev yapanlarýn, kamuda görev yapan ofis çalýþanlarýna göre puanlarýnýn daha yüksek olduðu saptanmýþtýr. Diðer bir anlatýmla kamuya göre özel sektör grubunda yer alan ofis çalýþanlarýnýn, çalýþma ortamlarýnda fiziksel ve ergonomik risk etmenlerinin daha düþük olduðunu düþündükleri söylenebilir. Etki büyüklüðü düzeyinin (Cohen’s d=.04) ise orta düzeye yakýn olduðu bulgusuna ulaþýlmýþtýr. Sonuç: Bu araþtýrmada ofis ortamlarýnýn, gürültü, havalandýrma, aydýnlatma, ýsý yönünden yeterli olduðu sonucuna ulaþýlmýþtýr. Buna ilaveten çalýþanlarýn yapýsýna uygun ergonomik düzenleme ile güvenli bir çalýþma ortamý saðlandýðý takdirde, fiziksel ve ergonomik risk etmenleri kaynaðýndan yok edilmiþ ve ya en aza indirilmiþ olacaktýr. Ayrýca ankete katýlanlarýn iþ güvenliði ve ergonomi bilgi düzeylerinin orta düzeyde olduðu tespit edilmiþ, çalýþanlarýn iþ güvenliði ve ofis ergonomisi eðitimleri ile desteklenmesi önerilmektedir.
Anahtar Kelimeler: Ofis, Çalýþma Ortamý, Ergonomi, Fiziksel Etmenler, Ýþ Saðlýðý ve Güvenliði
|
