Öz: Giriþ: 6331 Sayýlý Ýþ Saðlýðý ve Güvenliði Kanunu ile birlikte bir çok alanda düzenlemeler getirilmiþtir. Bu düzenlemelerde alýnacak önlemlerin iþveren tarafýndan saðlanmasý gerektiði, iþyerlerinde görevli Ýþ Güvenliði Uzmaný ve Ýþ Yeri Hekimlerinin alýnacak önlemler konusunda iþverene rehberlik edeceði açýkça belirtilmiþtir. Sabit bir iþyerinde, iþyeri, çalýþanlar ve alt iþverenler için düzenlemeler açýkça ifade edilmiþ iken, iþyerinin bir yüklenici tarafýndan yapýlan iþlerinde bu sorumluluk ve yükümlülükler konusu çok tartýþýlmakla beraber net bir görüþ bulunmamaktadýr. Yüklenici aracýlýðýyla yapýlan iþlerin kamuda yapýlmasý durumu mevzuat açýklarýndan kaynaklý olarak çok fazla sorun teþkil eden kýsým olmuþtur. Amaç: Kamu kurumlarýnýn yüklenici tarafýndan yapýlacak iþlerinde Ýþ Saðlýðý ve Güvenliði konusunda ön þartlarýný belirleyerek, kendileri için yapýlan iþlerde yaþanan olumsuzluklarýn önüne geçebilmektir. Kapsam: Özellikle kamu kurumunun faal olduðu bölgede yapýlan inþaat faaliyetleri olmakla beraber, kamu kurumu için yükleniciler tarafýndan yapýlan tüm iþlemleri için uygulanabilir. Yöntem: Ýþ Saðlýðý ve Güvenliði alanýnda bulunan mevzuat düzenlemeleri, Ýþ Kanunu, Sosyal Sigortalar ve Genel Saðlýk Sigortasý Kanunu ile Yargýtay kararlarýnda iþ ve iþveren iliþkileri incelenerek bu alandaki sorumluluklar ve görevler belirlenmeye çalýþýlmýþtýr. Bulgular: Öncelikle bu hususta çok karýþtýrýlan iþveren, iþ iliþkisi, iþyeri, alt iþverenlik ve yüklenici kavramlarýnýn açýklanmasý uygun olacaktýr. 4857 sayýlý Ýþ Kanunu 2.maddesinde “Bir iþ sözleþmesine dayanarak çalýþan gerçek kiþiye iþçi, iþçi çalýþtýran gerçek veya tüzel kiþiye yahut tüzel kiþiliði olmayan kurum ve kuruluþlara iþveren, iþçi ile iþveren arasýnda kurulan iliþkiye iþ iliþkisi denir.” Þeklinde tanýmlanmýþtýr. “Ýþveren tarafýndan mal veya hizmet üretmek amacýyla maddî olan ve olmayan unsurlar ile iþçinin birlikte örgütlendiði birime iþyeri” olarak nitelendirilmiþ olup yine kanunun ayný maddesinde “Bir iþverenden, iþyerinde yürüttüðü mal veya hizmet üretimine iliþkin yardýmcý iþlerinde veya asýl iþin bir bölümünde iþletmenin ve iþin gereði ile teknolojik nedenlerle uzmanlýk gerektiren iþlerde iþ alan ve bu iþ için görevlendirdiði iþçilerini sadece bu iþyerinde aldýðý iþte çalýþtýran diðer iþveren ile iþ aldýðý iþveren arasýnda kurulan iliþkiye asýl iþveren-alt iþveren iliþkisi denir.” denilmiþtir. Buradan da anlaþýlacaðý üzere kurumun asýl iþveren olarak sorumlu olabilmesi için iþyerinin bir bölümünde iþin gereði olarak kurulan bir iliþkisi olmasý gerekir. Yüklenici ve iþleri için Yargýtay 9. Dairesinin 2016/21-796 esas sayýlý kararýnda “Buna karþýn bir iþin bütünüyle bir iþverene devri durumunda veya anahtar teslimi denilen biçimde iþin verilmesi durumunda artýk üst-alt iþveren iliþkisi söz konusu olamaz.” þeklinde ifade edilmiþtir. Sonuç: Bu yüzdendir ki kamu kurumlarýn ihale veya doðrudan temin þekli ile anahtar teslim tabiri ile verilen iþlerde iþi yapan þirketin üstlendiði iþ ile ilgili Ýþ Saðlýðý ve Güvenliði konularýnda herhangi bir sorumluluk ve yükümlülüðü bulunmamaktadýr. Fakat herhangi bir nedenle kamu kuruma adýna yüklendiði iþi yaparken iþ kazasý meydana gelmesi durumunda kamu kurumu aleyhine basýnda çýkan haberler ve söylentiler neticesinde kurum itibarý zedelenmekte, özellikle üniversiteler gibi örnek kuruluþlarda bu olaylarýn yaþanmasý toplumun kurumlara olan inanç ve güvenin zedelenmesine sebebiyet vermektedir. Bu sebeplerden, kamu kurumlarýnýn yükleniciler tarafýndan yapýlan iþlerinde Ýþ Saðlýðý ve Güvenliðinin saðlanmasý ve yapýlan iþler boyunca herhangi bir iþ kazasýnýn yaþanmamasý amacýyla ve kanunlarýn uygulanmasý konusunda topluma ve özel sektöre örnek teþkil etmesi açýsýndan yüklenici firmalara bu konuda taleplerini teknik þartnamelerde belirtmelidirler. Özel sektörde birçok þirketin uygulamýþ olduðu gibi, yüklenicilerin iþ baþýnda temin ve teslim etmesi gereken dokümanlardan çalýþacak personellerin saðlýk ve güvenlik (mesleki eðitim, mesleki yeterlilik, iþ saðlýðý ve güvenliði eðitimleri vb) kayýtlarýnýn incelenerek iþ baþý yapmasýna karar verilmekle, iþin yapým aþamasýna ait risk deðerlendirme çalýþmalarý ile inþaat iþlerinde saðlýk ve güvenlik planlarýnýn iþ baþýnda hazýrlandýðý ve yapýlacak iþe uygunluðu kontrolleri yapýlabilir. Ayrýca iþi yapacak yüklenici firmanýn Ýþ Güvenliði Uzmaný ve Ýþ yeri Hekimi atama kayýtlarýnýn teknik þartname dosyasýnda bulundurulmasý ve yapýlacak iþe göre mevut prosedürlerin uygulanmasý ve çalýþma alanýnda uyulmasý gereken kurallar ile yasaklar konularýnda yüklenici iþveren ve çalýþanlarýnýn iþe baþlamadan bilgilendirilmesi oluþabilecek olumsuzluklarýn önüne geçebilmek adýna kurum ve kuruluþlarýn atacaðý adýmlar olarak sayýlabilir.
Anahtar Kelimeler: Kamu Kurumlarý, Yüklenici Çalýþmalarý, Ýnþaat, Yapý, Ýþ Saðlýðý ve Güvenliði,
|
