Giriþ: Uluslararasý Çalýþma Örgütü (ILO) tarafýndan hazýrlanan Uluslararasý Standart Meslek Sýnýflamasý (ISCO-08) hem ülkelerin kendi ulusal sýnýflamalarýnýn geliþtirilmesinde hem de meslek bilgilerinin uluslararasý karþýlaþtýrmasýný mümkün kýlmakta etkin rol oynamaktadýr. Uluslararasý Standart Meslek Sýnýflamasý, yapýlan iþ türüne göre dört tabakalý hiyerarþik bir yapýya sahiptir. Sýnýflandýrmada silahlý kuvvetlerle ilgili meslekler, yöneticiler, profesyonel meslek mensuplarý, teknisyenler, teknikerler ve yardýmcý profesyonel meslek mensuplarý, büro hizmetlerinde çalýþan elemanlar, hizmet ve satýþ elemanlarý, nitelikli tarým, ormancýlýk ve su ürünleri çalýþanlarý, sanatkarlar ve sanat ile ilgili iþlerde çalýþanlar, tesis ve makine operatörleri ve montajcýlar, nitelik gerektirmeyen iþlerde çalýþanlar olmak üzere ana gruplandýrma vardýr. Bu ana gruplarýn altýnda ise dört kademeli olarak alt gruplar bulunmaktadýr. Meslek sýnýflamasý dünya düzeyindeki tüm meslekleri kapsamaktadýr ve ISCO-08`e göre, bir meslek sýnýflamasýnda sýnýflandýrýlan esas nesneler iþlerdir. Her iþ çalýþma koþulu ve biçimine baðlý olarak bazý riskleri beraberinde getirmektedir. Amaç: Bu çalýþmada amaç iþ kazasý ve meslek hastalýklarý verilerinin meslek sýnýflandýrmasý açýsýndan incelemektir. Kapsam: Bu amaçla öncelikle Sosyal Güvenlik Kurumu istatistikleri 2013-2016 yýllarýný kapsayacak þekilde incelenmiþ ve sektörde araþtýrma dönemimde yaþanan iþ kazasý ve meslek hastalýklarý meslek sýnýflandýrmasýna göre tespit edilmiþtir. Sýnýrlýklar: Araþtýrmanýn 2013-2016 yýllarý arasýndaki verilerle sýnýrlanmasýnýn nedeni 2012 yýlýnýn haziran ayýnda yayýnlanan 6331 sayýlý Ýþ Saðlýðý Ve Güvenliði Kanunu’nun yürürlüðe girdiði ilk yýlýn 2013 yýlý olmasý ve 2017 yýlýna iliþkin verilerin ise henüz Sosyal Güvenlik Kurumunca yayýnlanmamýþ olmasýdýr. SGK istatistiklerinde meslek sýnýflandýrmasýna göre çalýþan sayýlarý verilmediðinden iþ kazasý geçirme oraný tespit edilememektedir. Yöntem: SGK istatistiki verilerinde iþ kazasý ve meslek hastalýðý verileri meslek grubu ve cinsiyet deðiþkenine göre incelenmiþtir. Yapýlan inceleme seramik sektörünün verileri MS Office Excel programý kullanýlarak deðerlendirilmiþtir. Bulgular: Yapýlan incelemeler sonucunda araþtýrma dönemi içerisinde en fazla iþ kazasý yaþanan ve meslek hastalýðý tanýsý konan meslek grubunun nitelik gerektirmeyen meslekler oldu görülmüþtür. Nitelik gerektirmeyen iþler ise alt grupta en fazla iþ kazasý ve meslek hastalýðýna maruz kalanlarýn madencilik, inþaat, imalat ve ulaþtýrma sektörlerinde nitelik gerektirmeyen iþlerde çalýþanlar ile çöpçüler ve diðer nitelik gerektirmeyen iþlerde çalýþanlar olarak karþýmýza çýkmaktadýr. Ýnceleme sonuçlarýna göre en az iþ kazasý ve meslek hastalýðý vakasýnýn silahlý kuvvetlerle ilgili mesleklerde olduðu görülmüþtür. Silahlý kuvvetlerle ilgili meslekler, silahlý kuvvetler mensuplarý tarafýndan yürütülen tüm iþleri kapsamaktadýr. Silahlý kuvvetler mensuplarý, destek hizmetler de dahil, gönüllülük veya yükümlülük esasýna göre sivil iþleri kabul etme serbestliði olmayan ve askeri disipline tabi halihazýrda silahlý kuvvetlere hizmet veren personeldir. Kara, deniz ve hava kuvvetleri ile diðer askeri servislere ait daimi mensuplar ile ayný zamanda belirli bir dönemde askeri eðitim veya diðer hizmetleri yapmak için askere alýnmýþ kiþiler de burada kapsanmaktadýr. Ancak ILO tarafýndan hazýrlanan ISCO 08’de silahlý kuvvetlerin mensuplarý tarafýndan yapýlan bazý iþlerin, yapýlan çalýþmanýn niteliði bakýmýndan sivil mesleklerle benzer olduðu ve bu sebepten dolayý, kavramsal olarak silahlý kuvvetlerdeki bu tür iþleri benzer sivil iþlerle birlikte sýnýflandýrmak uygun olabilir denilmektedir. Ayrýca silahlý kuvvetlerin mensuplarý tarafýndan yapýlan çalýþmanýn niteliði hakkýnda bilgi üretmek çok sayýda ülke için mümkün olmayacaðý da ISCO-08’de belirtilmiþtir. Bu nedenle meslek hastalýðý ve iþ kazasý verilerinin olasý gerçek deðerleri yansýtmadýðý düþünülmüþtür. Sonuç: Sonuç olarak eðitim gerektiren mesleklerde daha az iþ kazasý ve meslek hastalýðý vakasýnýn olduðunu söylemek mümkündür. Öte yandan belirli bir nitelik gerektirmeyen iþlerde çalýþanlarda daha çok kaza yaþanmasý düþündürücüdür. Ýþ kazasý ve meslek hastalýklarýnýn önüne geçmek birincil olarak iþverenin sorumluluðundadýr. Bu nedenle özellikle bu iþlerdeki tehlikeler ve olasý etkileri hakkýnda çalýþanlar bilgilendirilmeli ve konuya iliþkin eðitim verilmelidir. Gerekli koruma/korunma önlemleri alýnmalýdýr.
Anahtar Kelimeler: Meslek Kodu, ISCO 08, Mesleki Risk, Ýþ kazasý, Meslek hastalýðý,
|
