Ýþ saðlýðý ve güvenliði, iþin yapýlýþý sýrasýnda çevre þartlarý nedeniyle, iþçilerin karþýlaþtýklarý saðlýk sorunlarý ve mesleki tehlikelerin ortadan kaldýrýlmasý ve azaltýlmasý üzerine araþtýrmalarýn yürütüldüðü bilimsel bir alandýr. Günümüzde hukuki boyutu iþin yapýlmasý sýrasýnda iþçilerin karþýlaþtýðý tehlikelerin ortadan kaldýrýlmasý veya azaltýlmasý konusunda öncelikle iþveren olmak üzere tüm paydaþlara düþen sorumluluklarýn düzenlenmesidir. Ýnsanoðlu varolduðu günden beri yaþamýný sürdürmek için çeþitli iþleri sürdürmüþtür. Tarihin ilk çaðlarýndan beri bu iþlerin yürütümü sýrasýnda çeþitli tehlikeler ile karþý karþýya gelmiþtir. Ýþ güvenliðine yönelik ilk adýmlar dönemin geliþmiþ medeniyetlerinden olan Babil Hükümdarlýðý sýrasýnda Hammurabi kanunlarýnda “Meslek adamlarýna ait suçlar” baþlýðý altýnda yirmi altý madde ile yer verilmesi ile baþlamýþtýr. Bu maddelerde meslek ahlakýna yönelik kurallara yer verilirken, ihmal sonucu oluþan zararlarýn nasýl tanzim edileceðine yönelik düzenlemelere de yer verilmiþtir. ÝSG’nin tarihsel geliþiminde kimyasal risk maruziyetlerinin öne çýktýðýný görmekteyiz. Yazýlý kaynaklara göre gerek iþ güvenliðinde gerekse kimyasal maruziyet konusunda ilk araþtýrmanýn kurþunun zararlý etkileri üzerine Hipokrat (M.Ö. 460-370) tarafýndan gerçekleþtirildiði görülmektedir. Platon (M.Ö. 428-348) zanaatkarlarýn çalýþma koþullarýndan kaynaklanan sorunlara deðinmiþtir. Nicander (M.Ö. 200) yine kurþunun saðlýk üzerine etkilerini kurþun koliði ve kurþun anemisi gerekçelerini ortaya koyarak araþtýrmýþtýr. Milattan sonraki yýllarda iþ-hastalýk iliþkilerinin yanýsýra kimyasallarýn etkilerini azaltmaya yönelik önlemlerin alýnmasýna yönelik çalýþmalar þeklinde þekillenmiþtir. Plini (23-79) tarafýndan tozlara karþý baþa torba geçirilmesi, Georgius Agricola (1494 – 1555) tarafýndan bazý zehirlerin etkilerine yönelik aðýz ve buruna mendil önermiþ, Berdardino Ramazzini’nin (1633 – 1714) iþ hastalýk iliþkilerininin deðerlendirilmesi ve iþ yerlerinde koruyucu güvenlik önlemleri bu süreçte yer alan kimyasal tehlikenin kontrolüne ait çalýþmalarýn bir kýsmýdýr. Günümüzde kimyasallarýn tüm özellikleri ortaya konulduðu için yarattýklarý risklerin neler olduðu da artýk açýkça bilinmektedir. Ýþ-meslek hastalýklarýnýn incelenmesine yönelik tarihsel geliþim artýk tam tanýmlanmýþ mevzuatlar ile kimyasal riskin kontrolünün yapýlmasý zorunluluðu ortaya koymuþtur. Kimyasal risk yönetimine ait ülkemizdeki yasal düzenlemeler arasýnda “Çalýþanlarýn Patlayýcý Ortamlarýn Tehlikelerinden Korunmasý hakkýnda Yönetmelik”, “Kimyasal Maddelerle Çalýþmalarda Saðlýk ve Güvenlik Önlemleri hakkýnda Yönetmelik” ve “Büyük Endüstriyel Kazalarýn Önlenmesi ve Etkilerinin Azaltýlmasý Hakkýnda Yönetmelik” önemli bir yer tutmaktadýr.
Anahtar Kelimeler: Tarihçe, Ýþ-Hastalýk Ýliþkisi, Kimyasal Risk, Yönetmelik
|
