Keywords:

Öz: Giriş: Her türlü mal, eşya, ürün veya aracın depolanması veya muhafazası için kullanılan “Depolama Tesisleri”, maddelerin gerektiğinde kullanılmak üzere bulundurulduğu yerlerdir. Antrepolar, silolar, ambarlar, eşya emanet ve muhafaza yerleri, arşivler ve benzeri yerler bu sınıfa girer. Diğer yandan, özellikle kaldırma ve taşımada oluşan bel ağrıları (Low Back Pain), her insanın karşılaştığı umumi bir sorundur. Bel ağrıları, soğuk algınlığından sonraki ikinci en sık işe gitmeme sebebidir. Keza, üst solunum yolu enfeksiyonundan sonra en büyük işgücü kaybı yine bel ağrısından dolayıdır. Endüstrileşmiş ülkelerde iş ortamındaki etkenlere bağlı olarak gelişen bel ağrısı, çalışanların en önemli ve en pahalı sağlık sorunları arasındadır. Ülkelerde bel ağrısı ve bel ağrısına bağlı sakatlık (Low Back Pain Disability), üretim kaybı, işe gidememe ve tazminat ödemeleri hızla artmaktadır. Maliyetlerdeki bu hızlı artış, ülkelerin ekonomisini de tehdit eden bir durumdur. İstatistiklere göre bel ağrıları genellikle orta yaşlarda görülmekle beraber, tüm yaş gruplarını etkilemektedir. Hem kadın ve hem de erkek, toplumun %80’inin bel ağrısı geçirdiği, 30-60 yaşlar arasında 1000 kişi başına 1400 işgünü kaybı olduğu, her yıl bel ağrısı nedeniyle 19 milyon doktor muayenesi, 200 bin bel cerrahisi girişimi uygulandığı yapılan istatistiksel çalışmalarda ortaya çıkmıştır. Diğer taraftan, 60 yaşından sonra işçilerin %50’sinde alt bel ağrısı ortaya çıkmaktadır. Ağır iş kollarında çalışan 1000 işçiden 200’ünde bel travması görüldüğü görülmektedir. Dolayısıyla özellikle ağır iş kollarında çalışanların sıklıkla karşılaştığı bel ağrılarının sebeplerinin analizi ve alınması gereken Ergonomik ve dolayısıyla İş Sağlığı ve Güvenliği tedbirlerin göz önüne alınması gereklidir. Amaç: Araştırmada, ağır iş kollarının Depolama Tesis çalışanların sıklıkla maruz kaldıkları bel ağrılarının sebeplerinin araştırılması amaçlanmıştır. Kapsam: Araştırma, Depolama Tesislerinin bulunduğu ağır sanayi çalışanları oluşturmaktadır. Verilerin toplanması ile istatistiksel analizi yaklaşık dokuz ay sürmüştür. Sınırlıklar: Çalışma, 2010-2016 arası ağır iş kollarındaki depolama tesisleri çalışanlarının maruz kaldığı bel ağrısı şikayet ve tedavi konularından mütevellit sağlık bilgileri ile kısıtlı tutulmuştur. Yöntem: Araştırmada yedi senelik depolama tesis çalışanlarının bel ağrılarının yer aldığı sağlık verileri oluşturmaktadır. Elde edilen betimleyici veriler, istatistiksel paket programlarda analiz edilmiştir. Veriler içerisinden “Oswestry Bel Ağrısı Engelliği Anketi”nde (Oswestry Low Back Pain Disability Questionnaire, OLPQ) yer alan “ayakta durma”, “oturma”, “yürüme”, “eğilme” “elle taşıma”, “kaldırma”, “iş yoğunluğu”, “ağrı konsantrasyonu”, “ağrı seviyesi” gibi bilgilerin de elde edilmesi amaçlanmıştır. Elde edilen bu değişkenlerin analizi için bilgisayar destekli istatistik programı kullanılmıştır. Veriler faktörlere ayrılarak, Tek Yönlü Varyans Analizi (One-Way Analysis of Variance, ANOVA) ve İki Yönlü Varyans Analizi (Multivariate Analysis of Variance, MANOVA) ile değerlendirilmek suretiyle, olası anlamlı farklılıkların varlığı tespit edilmiştir. Anlamlı farklılıkların olduğu durumlarda, bunun hangi grup ya da gruplardan kaynaklandığının tespiti için “Çoklu Karşılaştırma Teknikleri” (Multiple -Post Hoc- Comparisons Techniqes) kullanılmıştır. Bulgular: Yaklaşık % 82,4’ün erkeklerden oluşan verilerde, en rahatsız edici postürün statik ayakta durma (% 38,4) olduğu görülmüştür. Ayakta durma postürünün bel ağrısıyla ilişkisi incelendiğinde, aralarındaki ilişkinin anlamlı olduğu (F= 8,837; p=0,00) görülmüştür. Benzer durum kaldırma (F= 6,718; p=0,00) ve elle taşıma (F= 5,018; p=0,00) işlerinde de görülmüştür. Sabit postür süresi ile bel ağrısının arasında anlamlı bir ilişki (F= 9,928; p=0,00) olduğu görülmüştür. Keza, sabit postür süresi (F= 4,841; p=0,00) ile sık olarak öne eğilme hareketlerinin (F= 3,492; p=0,00) bel ağrısı konsantrasyonuna etkisi anlamlı çıkmıştır. Sabit postürde bulunma süresindeki artışının, bel ağrısını artırdığı görülmüştür. Diğer yandan ağır kaldırma işleri (F= 4,731; p=0,00) ve elle taşıma işlerinin (F= 5,282; p=0,00) de ağrı konsantrasyonunu etkilediği görülmüştür. İşin hem ağır ve hem de çoğu zaman elle (F= 6,847; p<0,001) yada ayakta (F= 4,582; p<0,001) yapılıyor olması ile ağrı konstantrasyonu arasındaki ilişkilerde de anlamlı farklıklar tespit edilmiştir. Post Hoc Testlerinde, bulunan farklılıkların genellikle kontrol grubu lehinde gerçekleştiği görülmüştür. Post Hoc Testlerinde, genelde postürel yanlışlıklar ile dezavantajlarının, bel ağrısı arasında (grup ortalamalarında) önemli farklar, anlamlı ilişkiler olduğu (F= 6,743; p<0,001) gözlemlenmiştir. Sonuç: Bel ağrısının en yaygın nedeni kas ve bağların aşırı gerilmesidir. Gerilmeye bağlı zorlanma, dizleri bükmeden öne eğilme, ağırlık kaldırma ya da taşıma, dönme gibi uygun olmayan pozisyonlarda oluşmuşsa daha da önemlidir. Kas zorlanmasında ağrı genellikle beldedir, bel hareketleri kısıtlanmıştır. Çalışmada, verilere ait bir çok değişkenin bel ağrıları ile etkileşim içerisinde olduğu görülmüştür. Sırasıyla, uzun süre sabit ayakta bulunma postürü ile kaldırma ve elle taşıma ve sık eğilme işlerinin, bel ağrılarına maruziyetin önemli sebepleri olarak tespit edilmiştir. Dolayısıyla malzemelerin taşınması, kaldırılması, depolanması ve istiflenmesinde mekanik araçlar kullanılması gibi tüm Ergonomik tedbirlerin ihmal edilmemesi gerekmektedir.

Anahtar Kelimeler: Ergonomi, Depolama ve Taşıma, Postür, Bel Ağrısı, Sektörel Risk Değerlendirme