6331 sayýlý Ýþ Saðlýðý ve Güvenliði Kanunu 2. Maddesine göre Ýþ Saðlýðý ve Güvenliði Kanunu hükümleri gerek kamu gerekse özel sektöre ait olsun bütün iþlere ve iþyerlerine, bu iþyerlerinin iþverenleri ile iþveren vekillerine, çýrak ve stajyerler de dâhil olmak üzere tüm çalýþanlarýna, faaliyet konularýna bakýlmaksýzýn uygulanmaktadýr. Çalýþanlarýn iþ saðlýðý ve güvenliði önlemlerinin alýnmasý çalýþanlarý ruhen ve bedenen saðlýklý olmalarýný saðlayacaktýr. Ýþ saðlýðý ve güvenliði bir sistem olarak iþyerinde hangi tür risklerin olacaðýnýn tespiti ve bu risklerin önlenmesi amaçlar. Bu aþamada ise en önemli sorumluluk iþverene düþmektedir. Ýþverenin sadece ücret ödeyerek ekonomik olarak korumakla deðil ayný zamanda kiþiliðini ruh ve beden bütünlüðünü de koruma borcunu etkili biçimde yerine getirmekle mümkündür. Ýþverenin iþçiyi koruma, gözetme borcu bakýmýndan en geniþ yükümlülüðü de iþ saðlýðý ve güvenliði önlemlerini yerine getirmekte karþýmýza çýkmaktadýr. Amaç: Biz de çalýþmamýzda 6331 sayýlý Ýþ Saðlýðý ve Güvenliði Kanunu baðlamýnda iþverenin iþyerinde almasý gerekli olan iþ saðlýðý ve güvenliði önlemlerinin önemi, ortaya çýkacak ciddi ve yakýn tehlikelerin varlýðý halinde gerekli tedbirlerin alýnmamasý durumunda çalýþanlarýn sahip olduðu çalýþmaktan kaçýnma hakkýnýn kapsamý, þartlarý ve süresini doktrindeki tartýþmalarý da dikkate alarak ortaya koymaya çalýþtýk. Kapsam: Çalýþma 6331 sayýlý Ýþ Saðlýðý ve Güvenliði Kanunu kapsamýnda yapýlmýþtýr. Bu nedenle özellikle çalýþanýn çalýþmaktan kaçýnma hakkýna yönelik özellikle 6331 sayýlý Ýþ Saðlýðý ve Güvenliði Kanunu’ndaki düzenlemeler irdelenmiþtir. Sýnýrlýklar: Çalýþma Ýþ Saðlýðý ve Güvenliði hukuku alanýna ait olduðundan 4857 Sayýlý Ýþ Kanunu ve 6098 sayýlý Türk Borçlar Kanunu’ndaki düzenlemeler kapsam dýþýnda býrakýlmýþtýr. Yöntem: Çalýþma ilgili mevzuat ve uygulamada karþýlaþýlan sorunlar ve yargýya yansýyan uyuþmazlýklar da incelenerek gerçekleþtirilmiþtir. Bulgular: Ýþverenin iþyerindeki iþ saðlýðý ve güvenliði yükümlülüklerini yerine getirmemesi durumunda iþçinin de sahip olduðu bazý haklar vardýr. Bu haklardan birisi de iþçinin çalýþmaktan kaçýnma hakkýdýr. 6331 sayýlý Kanunun 13/2. Maddesin uyarýnca, çalýþan ciddi ve yakýn bir tehlikenin varlýðýný hissettiðinde öncelikle iþ saðlýðý ve güvenliði kuru¬luna, iþ saðlýðý ve güvenliði kurulunun bulunmadýðý yerlerde ise iþverene durumu bildirir, ciddi ve yakýn bir tehlikenin var olduðu buna raðmen iþveren tarafýndan gerekli önlemlerin alýnmadýðý yönünde tespit kararýný teblið alýr. Bunun üzerine çalýþan gerekli önlemler alýnýncaya kadar çalýþmaktan kaçýnma hakkýna sahiptir. Bu durumda ücret ve ücret eklerine hak kazanacak olan çalýþan iþ görme edimini ifa borcundan kurtulacaktýr. Fakat çalýþanýn çalýþmaktan kaçýnmadan önce karar verilinceye kadar edimini çalýþma þartlarýna uygun bir þekilde ifa etmesi gerekir. Þunu da ifade etmek gerekir ki çalýþanýn çalýþmaktan kaçýnma hakkýný elde edebilmesi için iþ saðlýðý ve güvenliði kurulunun ya da iþveren ya da iþveren vekilinin kararýný beklemek zorundadýr. Çünkü bu hakkýn doðumu bakýmýndan verilecek kararlar kurucu nitelik taþýmaktadýr. Þu kadarý da var ki çalýþanýn kanundan ya da sözleþmeden doðan tüm haklarý iþlemeye devam edecektir. Bu dolayý da çalýþanýn ücret ya da maaþý ödenmeli, Sosyal Güvenlik Kurumu’na çalýþan için iþveren tarafýndan yatýrýlmasý gereken primler yatýrýlmalýdýr. Bu süreçte her iki taraf için çalýþanýn iþ görme borcunu ifa etmemesi dýþýndaki tüm borçlarý devam etmektedir. Çalýþan bu durumda iþ saðlýðý ve güvenliðinden kaynaklý yükümlülükleri yerine getirmek zorundadýr. Çalýþanlar çalýþmaktan kaçýnma hakkýný, iþverenin gerekli tedbirleri alýncaya kadar kullanabilir. Ýþyerinde ortaya çýkan tehlike sadece bir çalýþaný deðil de birden fazla çalýþaný tehlike altýna sokacaðý durumda çalýþanlar toplu bir þekilde çalýþmaktan kaçýnma hakkýna sahiptirler. Kaçýnma hakkýnýn topluca kullanýlmasý kanunun verdiði yetkiden kaynaklý olduðu için çalýþanlar bakýmýndan kanun dýþý grev olarak kabul edilmez. Ýþveren, çalýþmaktan kaçýnma hakkýný kullanan çalýþanlara pozisyonuna uygun güvenli bir iþ teklifinde bulunabilir. Böyle bir durumda sadakat borcunun bir gereði olarak çalýþan iþi kabul etmesi gerekir. Eðer çalýþan bu görevlendirmeyi kabul etmezse, iþveren sadakat borcuna aykýrý davranýþ nedeniyle ilgili mevzuata uygun bir yaptýrým uygulayabilir. Bu yaptýrým iþ sözleþmesinin haklý nedenle feshi olabileceði gibi, çalýþan iþçi deðil de kamu personeli ise idari bir soruþturma sonucunda disiplin cezasý olabilecektir. Sonuç: 6331 sayýlý Ýþ Saðlýðý ve Güvenliði Kanunu çalýþanýn çalýþmaktan kaçýnma hakkýný doktrindeki tartýþmalarý da dikkate alarak hüküm altýna almýþ olmasý çalýþanýn lehine bir düzenlemedir. Bununla birlikte bu hakkýn kullanýmýný bir araç olarak kullanabileceklerin olabileceði teziyle hakkýn kullanýmýný belirli þartlara baþlanmýþ olmasý da faydalý olmuþtur. Çalýþmaktan kaçýnma hakkýnýn kullanýlmasýnýn en önemli þartý olan ciddi ve yakýn tehlike tehlikenin unsurlarýnýn tespiti ve deðerlendirilmesi noktasýnda her somut olaya göre deðerlendirme yapýlmasý gerekmektedir.
Anahtar Kelimeler: Ýþ Saðlýðý ve Güvenliði, Yakýn ve Ciddi Tehlike, Çalýþan, Çalýþmaktan Kaçýnma Hakký
|