Keywords:

Öz: Giriş: Görev sırasında, belirli araç sürücülerinin can ve mal güvenliğini tehlikeye sokmamak şartı ile trafik kısıtlama veya yasaklarına bağlı olmamaları olarak tanımlanan geçiş üstünlüğüne sahip ambulansların, görevleri sırasında neden olduğu kazalardan sıklıkla trafiğin diğer üyeleri ve yayalar etkilenmektedir. Ayrıca sağlık kuruluşuna yetiştirilmesi gereken hastaların ve kazazedelerin de hayatı tehlikeye girmektedir. Ambulans sürücülerinin kuralları ihlal etmelerine neden olabilen “geçiş hakkı” veya “geçiş üstünlüğü” düşünceleri, kazaların oluşumunda önemli bir etkendir. Ayrıca ambulanslardaki uyarıcı sistemlerinin acil olgular dışında kullanılması, trafikteki sürücülerde ani reaksiyonlar oluşturarak, kazalarda artışa neden olabilmektedir. Amaç: Bu araştırmada, Türkiye genelinde 2013 ile 2016 yılları arasında şehir dışında meydana gelen ambulansların karıştığı 148 trafik kazasını analiz ederek ilişkili faktörleri tanımlamayı ve ambulans kazalarından kaynaklanan ölüm ve yaralanmaları azaltacak önerilerde bulunmayı amaçlamaktadır. Kapsam: Bu çalışmada Türkiye genelinde şehir dışında, 2013-2016 yılları arasında ambulansların karıştığı trafik kazaları kolluk tarafından tutulan trafik kazası tespit tutanakları üzerinden incelenerek analiz edilmiştir. Şehir içinde meydana gelen ambulans kazaları bu araştırmanın kapsamı dışındadır. Sınırlılıklar: Bu çalışma Türkiye genelinde kolluk tarafından tutulan 2013 ile 2016 yılları arasında şehir dışında meydana gelen 146 ambulans kazasına ait trafik kazası tespit tutanaklarındaki bilgilerle sınırlıdır. Yöntem: 2013 ile 2016 yılları arasında şehir dışında meydana gelen ambulans kazalarına ilişkin kaza verilerini analiz etmek amacıyla veri madenciliği yöntemi kullanılmıştır. Yıllardır birçok bilimsel araştırmada kullanılan bir teknik olan Veri Madenciliği, büyük veri tabanlarındaki verileri analiz ederek, kullanışlı örnekleri tanımlayabilmektedir. Veri madenciliği modellerinden biri olan birliktelik kuralları; büyük veri kümeleri arasında birliktelik davranışlarını bulmaya yaramaktadır. Kazaları analiz etmek için de uygun bir model olan birliktelik kuralları, veri yığınları içindeki bilinmeyen ilişkileri açığa çıkararak, kazaların azaltılması için alınacak tedbirler konusunda karar verme ve öngörü için temel teşkil edecek sonuçlar sağlayabilmektedir. Bulgular: İncelenen 146 ambulans kazasının 2’si (% 1,351) ölümlü, 144’ü (% 98,649) ise yaralamalıdır. Bu kazalarda 1’i sürücü, 1’i yolcu olmak üzere iki kişi hayatını kaybetmiş, 395 kişi ise yaralanmıştır. Yaralanan 395 kişinin; 258’i yolcu, 130’u sürücü ve 7’si yayadır. Ambulans kazalarının % 73,649’u yolun kavşak olmayan kesiminde meydana gelmiştir. Ayrıca % 52,027’si viraj olmayan düz yollarda, % 47,973’ü ise virajlarda meydana gelmiştir. Araç sayıları açısından kazalar incelendiğinde % 50,676’sı tek araçlı, % 47,297’si iki araçlıdır. Yani ambulans kazalarının yarınsından biraz fazlası ambulansların devrilmesi, savrulması, takla atması, yoldan çıkması, yayaya veya bir cisme çarpması şeklinde tek taraflı meydana gelmiştir. Kazaya karışan şoförlerin eğitim durumları incelendiğinde % 41,216 ile lise mezunların ilk sırada olduğu görülmektedir. % 21,622’sinin eğitim durumu belirsiz, % 16,216’sının ise yüksek okuldur. Kazaların oluş şekillerine bakıldığında ise, % 28,378’inin yandan çarpma, % 25,676’inin yoldan çıkma, % 14,865’inin devrilme, savrulma, takla atma şeklinde meydana geldiği anlaşılmaktadır. Sonuç: Kaza sonrası kurtarma zincirinin en önemli halkası olan ambulansların yaralıları en kısa sürede ve güvenli bir şekilde sağlık kuruluşuna götürmesi istenmektedir. Çünkü trafik kazasına bağlı ölümlerin önemli bir kısmı kaza sonrası hastaneye nakil sırasında ve sonrasında meydana gelmektedir. Nakil süresinin kısaltılmasının trafik kazalarına bağlı ölümleri ciddi oranda azaltacağı bilinmektedir. Ancak bu nakil esnasında ambulansların kazaya karışması, yaralıların hayatını tehlikeye attığı gibi yeni yaralanma ve ölümlere de sebep olabilmektedir. Tüm insanlık yaşamını ve sağlığını etkileyen bir halk sağlığı problemi olan trafik kazalarındaki ölümlerinin azaltılmasında önemli rolü olan ambulansların, güvenli bir şekilde intikali çok önemlidir. Kazaların incelenmesinde dikkati çeken hususlardan biri, ambulans kazalarının yarısının tek taraflı meydana gelmiş olmasıdır. Devrilme, savrulma, takla atma, yoldan çıkma, yayaya veya bir cisme çarpma şeklinde meydana gelen tek taraflı kazalarda genellikle sürücü kusuru olduğu düşünülmektedir. Ambulans sürücülerinin eğitimleri, şoförlük tecrübeleri, yaşları ve kişisel özellikleri önem kazanmaktadır.

Anahtar Kelimeler: Ambulans, Trafik kazası, Geçis üstünlüğü