Giriþ: Kaza kiþi ya da iþin nev’ine baðlý olarak ortaya çýkan önlenmesi mümkün bir olaydýr. Hukuk kapsamýnda iþ kazasý sigortalý bireyin iþveren tarafýndan yürütülmekte olan bir iþin ifasý sýrasýnda ortaya çýkan olumsuz durum olarak nitelendirilmiþtir. Farklý bir ifade ile “Ýþçinin ya da çalýþanýn iþini yaparken, iþyerinde gerçekleþen, iþçiyi bedence ya da ruhça etkileyen olumsuzluktur” þeklinde de tanýmlanmaktadýr. 6331 sayýlý kanunun 3 maddesinin g fýkrasý ile 5510 sayýlý kanunun 13 maddesindeki iþ kazasý tanýmlarýnýn farklýlýk gösterdiði görülmektedir. Fakat kýsaca literatür açýsýndan deðerlendirdiðimizde iþ kazasý bireyin fiziksel ya da ruhsal olarak olumsuz etkilenmesi ve zarar görmesi þeklinde tanýmlandýðýný görmekteyiz. Ýþ kazasý ve çalýþmadan doðan kazalar birey baþta olmak üzere farklý birçok noktayý olumsuz anlamda etkilemektedir. Bunlarýn baþýnda çalýþan bireye baðlý olan diðer aile bireyleri, toplum, kamu, ekonomi ve güven algýsýdýr. Çalýþma koþullarý kanunen belirlenmiþ ve yönetmeliklerle düzenlenmiþ kurallar çerçevesinde iþletilmektedir. Fakat günümüzde artan tüketim taleplerine baðlý olarak ortaya çýkan daha fazla kazanma hýrsý nedeniyle olumsuz çalýþma koþullarýnýn ortaya çýkmasýna zemin hazýrlamýþtýr. Ýþveren iþ kazalarýnýn önlenmesi ve yok edilmesi adýna hareket etmek yaptýrým uygulamakla yükümlüdür. Ayný þekilde çalýþanlar da bu yaptýrýmlarý uymak ve uygulamakla sorumludur. Çalýþan baþta kendi beden ve ruh saðlýðýný korumak, güvenceye almak ve iþ güvenliðini saðlamakla sorumludur. Ýþveren bu yaptýrýmlarý yerine getirmek ve uygulamakla yükümlü olup yaptýrýmlarýný denetlemek zorundadýr. Amaç: Bu çalýþma TÜÝK tarafýndan düzenli olarak hazýrlanan iþ kazalarý panel verilerinin farklý deðiþkenlerle analiz edilmesi þeklindedir. Bu çalýþmada 2007-2016 yýllarý arasýnda Ýþ Kazalarý TÜÝK verilerinin yýllar boyunca nasýl bir geliþim gösterdiðini belirlemek için hazýrlanmýþtýr. Yöntem: Uygulamalý olarak gerçekleþtirilen bu çalýþmada panel veri analizinden yararlanýlmýþ ve TÜÝK in sitesinde yer alan 2007 ile 2016 yýllarý arasýndaki veriler farklý analiz yöntemleri kullanýlarak analiz edilmek üzere hazýrlanmýþtýr. Verilerin Analizi ve Bulgular: Araþtýrmadan elde edilen veriler E-Views 8.0 programý ile analiz edilmiþtir. Yapýlan Birim kök, Granger nedensellik, Cointegration, Covariance ve Regresyon analizleri sonucunda Ýþ kazalarý faktörlerinin arasýndaki iliþkinin varlýðý ve birbirlerini nasýl etkiledikleri araþtýrýlmýþtýr. Yapýlan birim kök testlerine göre; olasýlýk deðerinin 0.05 güven aralýðýndan yüksek çýkmasý sebebiyle temel hipotezin kabul edilebileceði anlaþýlmýþtýr. Deðiþkenler için ortak olarak yapýlan birim kök test sonucu olumsuz çýkmýþtýr dolayýsýyla ileri analizlerde bu deðiþkenlerin kullanýlmasý herhangi bir sapmaya neden olmayacaktýr. Ýþ kazalarý deðiþkenleri birim kök içermemektedir. Deðiþkenler arasýndaki nedensellik iliþkileri incelendiðinde, bazý olasýlýk deðerlerinin 0,05’ten küçük olduðu ve H0 hipotezinin ret etmek gerektiði belirlenmiþtir. Dolayýsýyla bu deðiþkenler arasýnda nedensellik iliþkisi aranacaktýr. Yýllar ve Ýþ kazalarý deðiþkenleri arasýnda nedensellik iliþkisi bulunmaktadýr. Meslek kategorileri ve Ýþ kazalarý deðiþkenleri arasýnda nedensellik iliþkisi bulunmaktadýr. Yaþ gruplarý ve Ýþ kazalarý deðiþkenleri arasýnda nedensellik iliþkisi bulunmaktadýr. Deðiþkenler arasýndaki kovaryans iliþkileri incelendiðinde, deðiþkenler arasýnda aþaðýdaki gibi iliþki bulunmuþtur. Erkek Grubunda Metal Sanayi alanýnda çalýþan kiþilerde Ýþ kazalarý yaþama olasýlýðý pozitif olarak yüksek bulunmuþtur. Kadýn Grubunda Gýda Ürünleri imalatý alanýnda çalýþan kiþilerde Ýþ kazalarý yaþama olasýlýðý pozitif olarak yüksek bulunmuþtur. Ýþ kazalarý deðiþkenleri için duraðanlýk analizi yapýldýðýnda, þu sonuçlar elde edilmiþtir. Yapýlan analizdeki olasýlýk deðerleri incelendiðinde, tüm olasýlýk deðerlerinin 0.05 sýnýr deðerinden büyük olduðu ve hipotezin kabul edilmesi gerektiði görülmektedir. Buna göre Ýþ kazalarý deðiþkenleri duraðandýr. Sonuç: Ýþ kazalarý deðiþkenleri birim kök içermemektedir. Yýllar ve Ýþ kazalarý deðiþkenleri arasýnda nedensellik iliþkisi bulunmaktadýr. Meslek kategorileri ve Ýþ kazalarý deðiþkenleri arasýnda nedensellik iliþkisi bulunmaktadýr. Yaþ gruplarý ve Ýþ kazalarý deðiþkenleri arasýnda nedensellik iliþkisi bulunmaktadýr. Erkek Grubunda Metal Sanayi alanýnda çalýþan kiþilerde Ýþ kazalarý yaþama olasýlýðý pozitif olarak yüksek bulunmuþtur. Kadýn Grubunda Gýda Ürünleri imalatý alanýnda çalýþan kiþilerde Ýþ kazalarý yaþama olasýlýðý pozitif olarak yüksek bulunmuþtur. Ýþ kazalarý deðiþkenleri duraðandýr. Yaþ grubu bir üst gruba çýktýkça, iþ kazalarý 6.37 birim artmaktadýr. Meslek kategorileri, Ýþ kazalarý 3.45 birim artmaktadýr. Yýllar bir birim arttýðýnda, Ýþ kazalarý 4.56 birim artmaktadýr.
Anahtar Kelimeler: Ýþ Kazasý, Deðiþken, Panel Veri, Nedensellik, Temel Gösterge
|