Giriş: Ülkemizde, tekstil sektörü ülke ekonomisinin gelişmesine ve büyük çalışan istihdamına olanak sunması bakımından en önemli endüstri dallarından biridir. Sektör üretim süreçleri, kullanılan hammadde, makineler ve çeşitli kimyasallar nedeniyle çalışan sağlık ve güvenliğini tehdit eden tehlikeler barındırmaktadır. Üretimin güvenli bir şekilde yapılması, çalışan sağlık ve refahının temin edilmesi için tehlikelerin kontrol altına alınması önem taşımaktadır. İşletmelerde tehlikeleri kontrol altına almak için risk analiz çalışmaları yürütülmektedir. Ancak iş kazaları ve üretim kayıpları yaşanmaya devam etmektedir. Ekonomide sürdürülebilir büyümeye devam edebilmek, çalışan refahını artırmak için iş kazalarını önlemek kritik bir öneme sahiptir. Bu amaçla, karmaşık süreçler ile meydana gelen iş kaza mekanizmalarının neden sonuç bağlamında incelenmeleri gerekliliği ortaya çıkmaktadır. Böylece, benzer özellikli kazların tekrar etmesi önlenebilecek, çeşitli kaza sebep kombinasyonları göz önünde bulundurularak alınan önlemler sayesinde kazalarında önünde geçilebilecektir. Literatürde iş kazalarının veri madenciliği yöntemleri kullanılarak analiz edildiği sınırlı sayıda araştırma bulunmaktadır. Daha önce yapılan çalışmalarda iş kazalarına neden olan en önemli faktörlerin belirlenmesi ile ilgili çalışmalar yürütülmüştür. Amaç: Bu çalışmada amaç, iş kaza verilerinin analizinde veri madenciliği uygulamasını göstermek ve iş kazaları sebep sonuç ilişkilerini ortaya koymaktır. Bu amaçla tekstil sektöründe gerçekleşen kazalara ilişkin iş kaza bildirim formlarından yararlanılarak, iş kazaları sebep ve sonuçları arasındaki ilişkiler göz önünde bulundurularak analiz edilecektir. Elde edilen bulguların iş sağlığı ve güvenliği profesyonellerinin, iş kazalarını önlemeye yönelik risk analiz ve değerlendirme çalışmalarında kullanabilecekleri nitelikte ön bilgi sağlayacağı düşünülmektedir. Kapsam: Araştırmanın kapsamını, 30 ilimizdeki tekstil sektöründe yaşanmış iş kazaları oluşturmaktadır. Yöntem: Tekstil sektöründe meydana gelen 522 iş kaza bildirim formu değerlendirmeye alınmıştır. Kaz bildiri formları ölümlü ve ölümlü olmayan iş kazalarında oluşmaktadır. Kaza analizinde toplam 31 iş kaza faktörü göz önünde bulundurulmuştur. Analiz aracı olarak WEKA (Waikato Environment for Knowledge Analysis) yazılımı kullanılmıştır. Değişkenler arasındaki ilişkileri belirlemek için veri madenciliği yöntemlerinden biri olan birliktelik kuralları kullanılmıştır. Birliktelik kuralları yöntemi: bir veri setinde, veri grupları arasındaki korelasyon ilişkilerini belirlemek ve olayların birlikte gerçekleşme durumlarını ortaya koymak için kullanılan ve karar vericilere yol gösterici nitelikte bilgiler sunma avantajına sahip olduğu bilinmektedir. Kaza analizine başlamadan önce kaza bildirim formundaki veriler 2 grup olarak sınıflandırılmıştır. Kaza olayı için bağımsız değişkenler: iş yeri tehlike grubuna göre sektör, alt sektör, kazanın gerçekleştiği zaman, kaza sebebi, kaza anında kullanılan materyal, kazanın gerçekleştiği bölüm, sigortalının meslek grubu, sigortalının görevi, cinsiyeti, medeni durumu, mesleki ve iş sağlığı ve güvenliği eğitimi alma durumu, öğrenim durumu, kazanın yaşandığı çalışma ortamı, çalışma çevresi, kazanın gerçekleştiği yer, kazanın gerçekleştiği ortam, yürütülmekte olan genel faaliyet ve özel faaliyet olarak tanımlanmıştır. Bağımlı değişkenler ise: yaralanma sebebi, yaralanma türü, yaralanmanın vücuttaki yeri, kaza sonrası iş yeri durumu, kazazede kişi sayısı, iş göremezlik durumu, iş günü kaybı, sigortalının kaza sonra ne yaptığı dikkate alınmıştır. Bulgular: Analizden elde edilen en dikkat çekici sonuçlarından bazıları şu şekildedir, iş yerinde çalışırken gerçekleşen kazalar sonucu iş yerlerinin %100’ü faaliyetine devam etmiştir. İSG eğitimi almış ve çalışırken iş kazası geçiren çalışanların iş yerlerinin % 100’ü faaliyetine devam etmiştir. İş sağlığı ve güvenliği eğitimi almış olan, çalışırken iş kazası geçiren ve kazaya 1 çalışanın maruz kaldığı kaza yüzdesi %99’dur. Sonuç: İş kazaları arsındaki ilişkilerin belirlenerek iş sağlığı ve güvenliği tedbirleri alınmalıdır. Bu sayede kaza nedenlerinin engellenmesine katkı sağlanabilecektir.
Anahtar Kelimeler: Birliktelik kuralları, İş kaza analizi, Veri Madenciliği, Tekstil sektörü
|
