Giriş: Endüstriyel dönemi yaşadığımız son yıllarda meydana gelen teknolojik gelişmeler sanayi kollarında rekabetçi bir yapıya yol açmış, günlük üretim hızlarında büyük artışlar gözlenmiştir. Mevcut yapı içinde işletmelerin var olabilmeleri için ellerinde bulunan imkanlardan verimli bir şekilde yararlanmaları gerekmektedir. Bu sebeple çalışma koşullarının iyileştirilmesi, düzenlenen eğitimlerle çalışanlara bilinç kazandırılması büyük önem taşımaktadır. 20 Haziran 2012 tarihi itibariyle yürürlüğe giren 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanun’una göre iş yeri, sektör, çalışan sayısı gibi durumlar fark etmeksizin işçi sağlığı ve iş güvenliğine yönelik tüm tedbirler etkin bir şekilde yürütülmektedir. Denetim ve yaptırımlar, çalışma hayatında sık rastlanan iş kazası ve meslek hastalıkları gibi olumsuzlukların önüne geçilmesi için fayda sağlamaktadır. İnsanoğlu yaşamın her döneminde farklı alanlarda deriden yararlanmıştır. Bu konuda uzun vadeli verim alınması için tabaklama işlemleri sırasında değişik uygulamalar denenmiştir. Ülkemizde son dönemlerde yaşanan ekonomik, teknolojik gelişmelerden kaynaklanan sıkıntılar deri üretimini de etkilemiştir. Ancak ülkemizin sektördeki rekabetçi yapısı, üretim kalitesi, mevcut kapasitesi dikkate alındığında, deri sektörü adından sıklıkla söz ettirmektedir. İş sağlığı ve güvenliği konusu bakımından tabakhane faaliyetleri, içinde birçok risk grubunu barındırmakta ve ‘Çok tehlikeli işler’ sınıfında yer almaktadır. Bu nedenle çalışan bilincinin belirlenmesi gereken önemli sektörlerden biri olması, mevcut durumun göstergesi olduğu için önemlidir. Amaç: Tabakhanelerde çalışan işçilerin yaptıkları iş sebebiyle karşılaştıkları risklerin belirlenmesi ve bu risklerin ortadan kaldırılması ya da etkisinin azaltılması, çalışanlara kendilerini güvende hissedebilecekleri çalışma ortamlarının sunulması için öneriler hedeflenmektedir. Mevcut iş sağlığı ve güvenliği konusundaki çalışan bilinç düzeylerinin belirlenmesi bu amaca yönelik ilk basamaktır. Kapsam: Çalışma Uşak ili Karma Deri Organize Sanayi Bölgesinde bulunan deri işletmelerinde gerçekleştirilmiştir. Hazırlanan anket çalışanların demografik özellikler, tabakhanelerde karşılaşabilecekleri riskler (fiziksel, kimyasal, biyolojik) ve işçi sağlığı/iş güvenliğine yönelik sorulardan oluşmaktadır. Yöntem: Araştırmada çalışanlara yönelik uygulanan anketler kaynak olarak kullanılmıştır. Araştırma evreni olarak ‘Uşak ili Karma-Deri Organize Sanayi Bölgesinde faaliyet gösteren firmalar’, çalışma evreni olarak ‘tabaklama faaliyetlerinde bulunan firmalar’ seçilmiştir. Olasılıklı örnekleme yöntemlerinden basit tesadüfi örnekleme stratejisi uygulanılarak toplam 220 kişi ile yüz yüze anket gerçekleştirilmiştir. Çalışanların 25’ini kadınlar 195’ini erkekler oluşturmaktadır. Bu anket çalışmasının ölçeğin iç tutarlılığı Cronbach alfa=0.738 ve faktör analizinde KMO değeri 0.736 olarak hesaplanmıştır. Her biri 4 ifade içeren iki faktör değişimin %50.91’sini açıklamaktadır. Araştırma güvenirliği istenilen aralıklardadır. Çalışma Anket soruları Statistical Package for the Social Sciences (SPSS) programı kullanılarak analiz edilmiştir. Kısıtlar: Çalışmanın farklı illerde bulunan tabakhanelere de uygulanması yüksek maliyet ve zaman gerektirdiğinden dolayı sadece Uşak ili Karma-Deri Organize bölgesinde kümelenmiş firmalara uygulanması, çalışanların ankete katılmamak istememeleri (gündelik işçi, emek yoğun çalışma), sektörden kaynaklanan sorunlar gibi nedenlerden dolayı bazı araştırma kısıtları bulunmaktadır.
Bulgular: Bilinç ölçeğindeki 13 madde faktör analizine sokularak başlangıçta 4 faktör bulunmuştur. Ancak ölçek tutarlığını düşüren ve birbirine karışan ifadeler çıkarıldıktan sonra kalan 8 madde iki faktörde toplanmıştır. Bu faktörler “iş sağlığı bilinci” ve “iş yeri güvenliği bilinci” tutumları olarak ifade edilmiştir. Bu tutumlar, normal dağılım varsayımı sağlanamadığından Kruskal Wallis analizi ile çalışanların yaşları, eğitim düzeyleri, görev pozisyonları gibi demografik bakımından analiz edilmiştir. İş sağlığı bilinci bakımından eğitim düzeyleri arasında istatistiksel olarak anlamlı farklılık bulunmuşken (p<0.05) iş yeri güvenlik bilinci bakımından ise sınırda anlamlı farklılık bulunmuştur p=0.057. İş sağlığı bilinci bakımından yaş grupları arasında anlamlı farklılık bulunurken (p<0.05), iş yeri güvenlik bilinci bakımından anlamlı farklılık bulunmamıştır (p>0.05). Çalışanları görev pozisyonları bakımından ise her iki tutumda anlamlı farklılık bulunmuştur.
Sonuç: Yapılan çalışma sonucunda çalışanların eğitim düzeyleri artıkça iş sağlığı konusundaki bilinç düzeyi paralel olarak artmaktadır. Bu durum emek yoğun, yüksek risk içeren tabakhaneler gibi işletmelerde iş sağlığı ve güvenliği açısından oluşabilecek iş kazası, meslek hastalığı gibi risklerin engellenmesi için eğitimin önemini bir kez daha ortaya koymaktadır.
Anahtar Kelimeler: İş güvenliği, İşçi Sağlığı, Tabakhanelerde
|
