Giriş: Kil minerallerinin kullanılmasıyla oluşturulan hamurlara şekil verilip, pişirilmesiyle elde edilen çanak çömlek gibi kaplar, testiler, tuğla ve kiremit vb seramik eşya ile porselen eşyanın tamamına seramik adı verilmektedir. Seramik eşya ve malzemeler ilk çağlardan bu yana insanlığın ihtiyaçlarını karşılamak amacıyla üretilmiş ve kullanılmıştır. Yaşadığımız çağda seramikler, sıcaklığa dayanıklı ve iyi birer yalıtkan olduklarından endüstrinin de birçok alanında kullanılmaktadırlar. Fiziksel, mekanik ve elektronik özellikleri nedeni ile ileri teknoloji seramikler, mühendislik seramikleri, ince seramikler ve yapısal seramikler kimya, petro-kimya, uzay-havacılık, otomotiv, silah, tekstil, makina, metal kesme ve işleme, inşaat, elektrik, elektronik, optik, tıp ve bilgisayar endüstrilerinde yoğun olarak kullanılmaktadır. Ayrıca günümüzde pek çok birey için seramik hobi ve sanat dalı olma özelliğindedir. Seramik sektörü, Türkiye’nin en hızlı büyüyen sektörlerinden biridir. Amaç: Sanayi Bakanlığının son verilerine göre Türkiye’de seramik sektörü 26 bin doğrudan istihdam sağlamaktadır. Büyüme trendin de olan seramik sektöründe karşılaşılan risklerin belirlenmesi bu çalışmanın amacını oluşturmaktadır. Kapsam: Bu amaçla öncelikle Sosyal Güvenlik Kurumu istatistikleri 2013-2016 yıllarını kapsayacak şekilde incelenmiş ve sektörde araştırma dönemimde yaşanan iş kazası ve meslek hastalıkları tespit edilmiştir. Sınırlıklar: Araştırmanın kapsamının 2013-2016 yılları sınırlanmasının nedeni henüz Sosyal güvenlik Kurumunca 2017 verilerinin yayınlanmamış olmasıdır. SGK istatistiklerinde seramik sektöründe çalışan zorunlu sigortalıların sayısı verilmediğinden araştırma dönemi içinde sektöre ilişkin iş kazası geçirme oranı tespit edilememiştir. Yöntem: SGK istatistiki verilerinde iş kazası sayısı ve iş kazası sonucu iş görememezlik gün süreleri ve meslek hastalığı verileri cinsiyet değişkenine göre incelenebilmektedir. Yapılan inceleme seramik sektörünün verileri MS Office Excel programı kullanılarak değerlendirilmiştir. Bulgular: Sosyal Güvenlik Kurumu istatistiklerinde seramik üretimi ile ilgili faaliyetler diğer metalik olmayan mineral ürünlerin imalatı başlığı altında bulunmaktadır. Ekonomik faaliyet sınıfı kodlarına göre işler ateşe dayanıklı ürünlerin imalatı, kilden inşaat malzemeleri imalatı ile diğer porselen ve seramik ürünlerin imalatı olmak üzere gruplara ayrılmıştır. Bu üç temel grup yine kendi içinde alt gruplara ayrılmaktadır. Yapılan incelemelerde en fazla iş kazasının ateşe dayanıklı ürünlerin imalatında olduğu görülmektedir. Bu sıralamayı ise seramikten karo ve kaldırım taşları imalatı ile fırınlanmış kilden tuğla, karo ve inşaat malzemeleri imalatı takip etmektedir. Meslek hastalıkları yönünden inceleme yapıldığında ise ilk sırada seramikten yapılan sıhhi ürünlerin imalatı yer almaktadır. Seramik ev ve süs eşyası imalatı ile ateşe dayanıklı ürünlerin imalatın takip etmektedir. Yapılan incelemelerde SGK verilerine göre seramik üretiminde çalışanlarda 2015 yılında 3081 iş kazası ve 37 meslek hastalığı bildirimi yapılmış olduğu görülmektedir. Bu rakamlar 2014 yılında 3098 iş kazası ve 57 meslek hastalığı şeklindedir. Dolayısı ile gerçekleşmiş olan iş kazaları ile tanısı konulmuş olan meslek hastalıklarındaki rakamsal düşüş oldukça az olduğunu söylemek mümkündür. 2016 verilerinde ise tanı konmuş meslek hastalığı sayısı 68 olarak yükselmiştir. Diğer taraftan ve iş kazası sayısı ise 2988’e inmiştir. Ancak meslek hastalığındaki artış iş kazasındaki düşüşü anlamsızlaştırmaktadır. Zira bir çalışma ortamından kaynaklı hastalık sayısı artıyorsa ortamdaki risk faktörlerinin kontrol altına alınmadığı ve/veya alınamadığı söylenebilir. Araştırmanın sınırlılıklarında ifade edilmiş olan seramik sektöründe çalışan zorunlu sigortalıların sayısının bilinmiyor oluşu bu sonuç için daha fazla yorum yapmayı engellemektedir. Sonuç: Seramik sektöründe iş kazası ve meslek hastalığı sayılarının yüksek olduğu görülmektedir. Seramik sektöründe toz, gürültü, ergonomik etmenler, kimyasal etmenler, elektrik kaynaklı, mekanik riskler ile yangın, patlama ve acil durumlar risk olarak karşımıza çıkmaktadır. Seramik üretiminin doğası gereği çok tozlu bir ortamdır ve meslek hastalıklarının bu durumla ilişkilendirilmesi yanıltıcı olmayacaktır. Belirlenmiş ve kayda geçmiş hastalıkların bu denli fazla olması sektörde çalışanların halen risk altında olduğunun bir göstergesidir.
Anahtar Kelimeler: Seramik sektörü riskleri, İş sağlığı, İş güvenliği, İş kazası, Meslek hastalığı
|
