Madde bağımlılığı ve bağımlılık yapıcı maddeler, tüm dünya ülkelerinde ve ülkemizde sağlıklı bireyler ve toplumun devamlılığı adına önemli bir tehdit oluşturmaktadır. Toplumların devamlılığını oluşturan özellikle genç bireylerin yaygın kullanıcı potansiyeli olması nedeni ile hedef olması, tehlikenin önemi daha da arttırarak sınırları aşan küresel toplum sağlığı sorunu haline gelmektedir. Kimyasal bağımlılık tüm meslekleri etkileyebilen bir hastalıktır. Sağlık çalışanları arasında özellikle anestezi kliniğinde çalışanların madde kullanımının yüksek insidansını açıklamak için bazı araştırmalar yapılmıştır. Elde edilen veriler; kontrollü maddelere kolay erişimin olması, temas halinde oldukları ajanların yüksek derecede bağımlılık potansiyeli ve fark edilmeyecek miktardaki küçük dozlar başlangıçta istismarcı tarafından arzu edilen etkiyi sağlayabileceğinden bu ajanların kolay suistimal edilebilir olmasına neden olmaktadır. Opioidler en sık suistimal edilen ilaçlardır ve bunlar arasında en yaygın olan fentanil maddesidir. Medikal kullanımının yanı sıra yasa dışı suistimali de yaygın olan bu madde ve analogları adli bilimler açısından önemlidir. Fentanil molekül ağırlığı düşük, yağda çözünürlüğü yüksek, morfinden 100 kat daha güçlü etkiye sahip sentetik bir opioid maddedir. Ameliyathanelerde, yoğun bakım ünitelerinde ve ağrı kliniklerinde çalışanların kişisel hassasiyetine bağlı olarak çevresel/mesleki maruziyet, kötüye kullanım veya bağımlılık hatta intihar amaçlı kullanım vakaları da görülebilmektedir. Bu gerekçeler sebebiyle çalışmamızda rutin sağlık taramalarında, sağlık çalışanlarının fentanil ve analoglarına çevresel/mesleki maruziyetin önüne geçmek iş yeri hekimleri açısından bir farkındalık yaratılması amaçlanmıştır. Bu amaç doğrultusunda literatür taramalarından ve özellikle vaka çalışmalarından elde edilen veriler çalışmamız kapsamında tartışılmakta, suistimalini önlemek adına yapılması gerekenlere değinilmektedir. Sağlık kuruluşlarında fentanil ve analoglarını kötü amaçla kullanım riski olan çalışanlara ve fentanil ilacına doğrudan maruz kalan hastane çalışanlarına zaman zaman idrarda toksikolojik testler yapılması gerekliliği tarafımızca tavsiye edilmektedir.
Anahtar Kelimeler: Sağlık Çalışanları, Psikoaktif Madde Bağımlılığı, Fentanil, Madde Suistismali, Mesleki Maruziyet, Bilinçlendirme
|