| |
Giriş: Varisi oluşturan temel patoloji venöz basınçta artışı, yani venöz hipertansiyondur. Bu hipertansiyon venlerdeki bulunan kapakların yetmezliği, venlerdeki tıkanıklık veya bunların kombinasyonundan oluşur. Varis risk faktörleri arasında genetik yatkınlık, uzun süre ayakta kalma, geçirilmiş tromboflebit ve alt extremite travmaları, obesite ve gebelik sayılabilir. Hemşireler mesleklerini özveri ile uygularken, işe bağlı ve çalışma çevresinden kaynaklanan mekanik travmalar, fiziksel, kimyasal, biyolojik ve psikolojik/sosyal zararlarla karşı karşıya kalmaktadırlar. Bu zararlara bağlı olarak ortaya çıkan bazı sağlık yakınmaları iş verimini düşürmekte, kurumun ekonomik kaybına, kazaların artmasına ve hemşirenin bakım verdiği kişilerin doğrudan risk altında kalmasına neden olmaktadır. Literatürde hemşirelerin baş ağrısı, sırt-eklem-bel ağrısı, mide şikayetleri, yorgunluk, uykusuzluk, varis, anksiyete, stres, menstruasyon bozukluğu ve yüksek tansiyon gibi sağlık yakınmaları olduğu belirtilmektedir. Literatürde hemşirelerin yarısından fazlasının varis şikayeti olduğu bulunmuştur. Diğer bir araştırmada, hemşirelik bakım ve uygulamaları sırasında oluşan şikayetlere konulan tanılar değerlendirildiğinde, birinci sırada diskal herni, ikinci sırada ise varis yer almıştır. Amaç: Bu çalışmanın amacı klinik hemşirelerin alt ekstremitelerde gelişebilecek varislerden korunma yöntemlerinin incelenmesidir. Kapsam: Yapılan çalışmanın evrenini Derik ilçesinde ye alan ikinci basamak hastane oluşturmuştur. Çalışmada örneklem belirlemede herhangi bir yönteme gidilmemiş hastanede çalışan tüm hemşirelere ulaşılması hedeflenmiştir. Sınırlılıklar: Araştırmanın yüksek maliyet ve zaman gerektirdiğinden araştırma sadece Mardin’ne bağlı Derik ilçesinde ikinci basamak hastanede çalışan hemşireler ile sınırlandırılmıştır. Yöntem: Tanımlayıcı bir araştırmadır. Mardin’nin Derik ilçesinde ikinci basamak bir hastanede yürütülmüştür. Veriler, 15 Şubat–5 Mart 2018 tarihleri arasında 100 hemşireden toplanmıştır. Veri toplamada hemşirelerin sosyo-demografik, varis risk faktörleri ve varisten korunma yöntemlerini içeren “tanıtıcı bilgiler formu” kullanılmıştır. Araştırma verileri istatistiksel yazılım programı kullanılarak sayı, yüzde, ortalama, ki kare ve korelasyon analizi ile değerlendirilmiştir. Çalışmanın yürütüldüğü kurumdan yazılı izin ve çalışmaya katılan hemşirelerden onam alınmıştır. Bulgular: Hemşirelerin %62’si kadın ve %81’i üniversite mezunudur. Hemşirelerin yaş ortalaması 31.90 (±6.68), BKI ortalaması 22.79 (±3.85), günlük ayakta kalma süresi 11.98 (±4.26) ve oturur pozisyonda kaldıkları süre 5.19 (±3.04) saattir. Hemşirelerin %76’sı bacaklarında varis belirtileri olduğunu, %30’u varislerin yaşam kalitesini ve %29’u klinikte çalışmalarını az ve %37’si beden imajını çok etkilediğini belirtmiştir. Hemşirelerin %85’i varisten korunmak için koruyucu yöntem kullandığını ve yöntemler arasında ilk sırada %22’si ayak-bacak elevasyonu uyguladığını ifade etmiştir. Varis gelişiminde önemli olabilecek risk faktörlerine bakıldığında; cinsiyet, eğitim, ekonomik durum, alkol/sigara kullanımı, fiziksel aktivite, yağdan az liften zengin diyet, çalışılan klinik, görevi, çalışma saati, ailesinde varis öyküsü bulunma, yaş, BKI, günlük ayakta ve oturur pozisyonda kalınılan süre gibi değişkenlerin istatistiksel açıdan anlamlı olmadığı saptanmıştır (p>0.05). Bununla birlikte hemşirelerde gebelik öyküsünün var olması istatistiksel olarak anlamlı bir risk faktörü iken, varisi olan hastaların istatistiksel olarak anlamlı düzeyde varisten korunma yöntemlerini daha çok kullandığı bulunmuştur (p<0.05). Sonuç: Hemşirelerin yarısından fazlasında varis belirtileri olduğu, dörtte biri varislerin yaşam kalitesini ve iş hayatını az etkilediği ve beden imajını çok etkilediğini ifade etmiştir. Varis oluşumunda risk faktörü olabilecek bazı değişkenler açısından incelendiğinde; cinsiyet, eğitim, ekonomik durum, alkol/sigara kullanımı, fiziksel aktivite, yağdan az liften zengin diyet, çalışılan klinik, görevi, çalışma saati, ailesinde varis öyküsü bulunma, yaş, BKI, günlük ayakta ve oturur pozisyonda kalınılan süre gibi faktörlerin risk oluşturmadığı bulunmuştur. Hemşirelerin neredeyse tümünün varisten korunmak için herhangi bir yöntem kullandığı belirlenmiştir. Ancak hemşirelerin varisler geliştikten sonra önleyici yöntemler kullanmaya çalıştıkları bulunmuştur. Varisler gelişmeden önce koruyucu önlemlerin alınması için hizmet içi eğitimlerin planlanması ve uygulanması önerilmektedir.
Anahtar Kelimeler: Hemşire, Varis, Ayakta Durma, Venöz Yetmezlik.
|
