BİLDİRİLER

BİLDİRİ DETAY

Murat DARÇIN, Emine Selcen DARÇIN, Murat ALKAN, Gürdoğan DOĞRUL
KIRSAL KESİMDE TARIMSAL FAALİYET KAYNAKLI YÜKSEKTEN DÜŞME OLAYLARININ SEBEP-SONUÇ ANALİZİ
 
Giriş: Doğası gereği en tehlikeli sektörler arasında yer alan tarım faaliyetlerinin en belirgin özelliklerinden biri ne yazık ki kötü iş sağlığı ve güvenliği koşullarıdır. Yetersiz veri raporu sistemi nedeniyle pek çok olay bildirilmemiş olmasına rağmen, kaza oranları diğer tüm endüstrilerden daha fazla olan tarım ve ormancılık sektöründe en yaygın kaza türlerinden biri de her yıl binlerce insanın ölümünden sorumlu olan yüksekten düşme olaylarıdır. Tarım faaliyetlerinin yürütülmesi esnasında hiçbir önlem alınmaması ya da kusurlu, uygunsuz veya yanlış ekipman kullanılması nedeniyle yüksekten düşmeler sıkça meydana gelir. Yüksekten düşme, kasıt olmaksızın meydana gelen beklenmedik olaydır. Bir kişi yüksekten düştüğünde potansiyel enerji (yüksekliğe bağlı olarak) yer çekimi etkisiyle kinetik enerjiye dönüştürülür. Çarpma anında vücut yavaşlamaya girer ve zemine transfer edilen kinetik enerjiye eşit miktarda enerji tekrar vücuda transfer edilir. Yaralanma şeklinde vücut kaybettiği enerjiyi geri emer. Vücutta meydana gelen hasarın yüksekliğe bağlı olarak arttığı düşme olayları, diğer olaylara göre daha ciddi sonuçlar doğurur. Diğer sektörlere nazaran da ortalamanın üstünde düşme türü kaza riskine sahip olan tarım, yüksekten düşme olaylarının çok yüksek oranda yaşandığı sektörlerden birisidir. Yüksekten düşme olaylarının mağdurları, türleri, nedenleri veya diğer belirli özellikleri hakkında ülkemizde ulusal düzeyde yeterli veri ve çalışma maalesef yoktur. Bu eksiklik, meydana gelen olayların tam olarak tespit edilip neden ve sonuçlarının ortaya konulmasını zorlaştırmaktadır. Amaç: Literatürdeki boşluğa katkı sağlayacağı değerlendirilen bu çalışmanın amacı yüksekten düşme türü kazaları inceleyerek düşmeye etki eden önemli faktörleri ortaya koymaktır. Kapsam: Bu çalışmada, yüksekten düşme; tarımsal faaliyetler esnasında meydana gelen, ölüm veya yaralanma ile sonuçlanan herhangi bir yükseklikten düşme şeklindeki kazaları kapsamakla birlikte, kayma, sendeleme, aynı seviyede düşme, saldırıya ve kasıtlı olarak kendine zarar vermeye bağlı düşmeler, yanan binadan düşmeler ve hareket halindeki araçtan kazaya bağlı düşmeler yüksekten düşme kapsamı dışındadır. Bu çalışmadaki tarımsal faaliyetler kavramı 4857 sayılı İş Kanunu ve buna dayanılarak hazırlanan Sanayi, Ticaret, Tarım ve Orman İşlerinden Sayılan İşlere İlişkin Yönetmelik’te belirtilen tarım ve orman işlerini kapsamaktadır. Sınırlıklar: Bu çalışma tarım sektöründe yüksekten düşme türü kaza karakteristikleri hakkında seçilmiş iller örneği ölçeğinde bazı değerli bulgular ortaya koymaktadır. Bununla birlikte çalışmanın bazı sınırlıkları mevcuttur. Çalışma, seçilen belirli illerde (Aydın, Çanakkale, Balıkesir, Burdur, Isparta, Antalya, Bilecik, Afyon, Artvin, Çorum, Amasya, Bingöl, Ağrı, Maraş, Adıyaman, Adana, Hatay, Mersin) sınırlı zaman diliminde (2013 yılı) yürütülmüştür. Seçilen örneklem önemli tarım bölgelerindeki bazı illerin tüm kırsalını kapsamasına rağmen, farklı tarım tür ve özelliklerini ihtiva eden diğer coğrafyalar hesaba katıldığında, çalışmada elde edilen bulgular ülke çapında genellemede kullanılmak için diğer araştırmalarla desteklenmeye ihtiyaç duymaktadır. Yöntem: Bu çalışmada, seçilmiş illerin kırsal alanlarındaki tarım faaliyetleriyle ilişkili ‘yüksekten düşmeler’ olay raporlarına dayanılarak incelenmiştir. Düşme türü bu kazaların tarımsal faaliyetlerle (tarım/ormancılık/hayvancılık) ilişkili olanları olay tür, sebep ve zamanı, kazanın şiddeti, mağdurların yaş ve cinsiyeti ile diğer faktörler yönünden analiz edilmiştir. Araştırmadan elde edilen veriler SPSS 20 istatistik programı ile analiz edilmiş, güvenirlilik geçerlilik sağlanmıştır. Bulgular: Tarımla ilişkili yüksekten düşmeler genellikle meyve toplama veya ağaç budama esnasında ağaçtan düşme şeklindedir. Tarım ilişkili düşmelerin önemli bir kısmı ölüm veya ağır yaralanmayla sonuçlanmıştır. En fazla düşme, çalışma saatlerinin sonlarına doğru meydana gelmiştir. Düşme türü olaylar yaz ve sonbaharda artmaktadır. Mağdurların dörtte üçünden fazlası erkeklerdir. Yaşlılar diğerlerine göre daha fazla düşme türü kazaya uğramaktadır. Düşme türü kazalar sadece fiziksel tahribat vermezle kalmayıp, mağdurları sinir, korku, endişe ve depresyon gibi duygular problemler yoluyla da etkiler. Sonuç: Güvenlik bilinci oluşturarak sadece basit çalışma güvenliği tedbirlerinin uygulanmasıyla tarım sektöründeki kazaların önemli bir kısmı önlenebilir. Yüksekten düşme olaylarına maruz kalanların düşmeden önce sahip olduğu tipik görüş şudur: “Bana bir şey olmaz”. Yükseklikten düşme riskini makul ölçüde katlanılabilir bir seviyeye düşürmek maksadıyla uygun risk kontrol ve önleme tedbirlerini belirlemek için risk değerlendirmeleri gerekmektedir. Bir dizi potansiyel risk kontrol tedbirlerini tanımlamak için birçok yaklaşım mevcuttur. Tarım sektörü için, potansiyel risk kontrol tedbirleri şunlar olabilir: Çalışanlar ve ailelerinde karşı karşıya oldukları risklerin farkında olacak şekilde durumsal farkındalık / risk algısı geliştirilmelidir. Her seviyede güvenlik ön planda olacak şekilde işletmeler arasında bir kurum kültürü geliştirilmelidir. Çalışanlar arasında güvenliğin öncelikli husus olduğu bir güvenlik kültürü oluşturulmalıdır. Elde mevcut teçhizatı uydurarak kullanmaktan ziyade, uygun malzemeye sahipliği artırarak, iş güvenliği donanımının kullanılabilirlik durumu iyileştirilmelidir. Yüksekten düşmeleri etkili olarak minimize etmek için emniyetli çalışma davranışlarını teşvik eden, gerekli güvenlik cihaz ve donanımlarının kullanımını sağlatan eğitim ile bilgi ve rehberliği içeren önleme programları uygulanmalıdır. Bu çalışmanın sonuçlarının ulusal ölçekteki bilgi boşluğuna yaptığı fayda yönüyle tarımda yüksekten düşmelerle ilgili farkındalık yaratmaya katkı sağlaması beklenmektedir. Elde edilen bulgular, kırsal alanda iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili çalışma yapan araştırmacılar için değerli bir referans olacaktır.

Anahtar Kelimeler: İş güvenliği, iş kazaları, tarım, yüksekten düşme



 


Keywords: