Günümüzde, kamu kurumlarında topluma açık ve kapalı alanlarda yaya yüzey zemin kaplaması olarak farklı türde ve özellikte doğal taş (kireçtaşı, granit ve traverten), seramik, suni granit, mozaik karo taşı, laminat parke ve PVC zemin kaplamalarının kullanıldığı görülmektedir. Bu tür malzemelerin zemin kaplaması olarak kullanılmasında, dikkat edilecek özelliklerinden biri de kayma risklerinin belirlenmesidir. Zemin kaplamalarının kayma risklerinin belirlenmesinde önemli faktörlerden biriside yüzeyin sürtünme katsayısıdır (Grönqvıst 1995; Rowland vd, 1996; Kim 1996; Chang 1999; Manning vd, 1998).
Yapılan istatistiklerde Dünya’da kayma ve düşmelerin sebep olduğu kaza ve yaralanmaların trafik kazalarından sonra ikinci sırada olduğu ve özellikle oteller, restoranlar ve halka açık yerlerde kayıp düşmeler en başta gelen kaza sebepleridir. Yapılan araştırmalar her 5 kazadan birinin kayma sonucu oluştuğunu, bugün sadece Amerika da; Yılda ortalama 9 milyon kayma ve düşme kazası olmakta, günde 25,000 kişi bu tip yaralanmalardan dolayı hastanelere kaldırılmakta, günde 55 kişi bu tip kayma ve düşme olaylarından dolayı hayatını kaybetmektedir. 40 yaş üzeri insanların %55’i bu tip kayma ve düşme kazalarına maruz kalmakta, bu kazaların %35’inde çocuklar da yaralanmaktadır. Kayma kazaları ve iş kayıpları Dünya ekonomisine 110 Milyar Euro’ya mal olurken bu oranın ülkemizde ise yılda 554 Milyon Euro’dur.
Kayma vakaları yaya, deney ortamı (su, yağ, donma, toz), kirleticiler gibi çevresel faktörler ile yetersiz zaman, ısı, aydınlatma, ayakkabı ve yaya yüzey kaplama özellikleri dâhil bir ya da birden fazla sebepten kaynaklanır (Kim 2001). Tüm bu unsurlar, sürtünme kuvvetinin (ya da yüzey kayma direncinin) kaymayı önlemeye yeterli olup olmadığına karar vermek için birleştirilebilir. Doğal taş plakalarında kayganlık, yüzey ve yüzeyle etkileşen nesnenin çekme ya da sürtünmesinden oluşan etki olarak tanımlanabilir. Adams’a göre (1997) yayaların yürürken, kayma kazalarının artmasıyla kaymayı önleme çalışmalarının önemi belirgin olarak artırmıştır. Bu çalışma, 5378 sayılı engelliler hakkında kanun ile erişebilirlik kapsamında kamu kurumları başta olmak üzere topluma açık ve kapalı alanlarda yaya yüzey zemin kaplamalarının özellikle ıslak ortamda kaymaz hale getirilmesi hukuken zorunlu hale gelmiştir. Bu amaçla eczahanelerde zemin kaplaması olarak kullanılan doğal taş, seramik, pvc ve laminat gibi zemin kaplamalarının kullanıldığı görülmektedir. Eczahanelere gelen kişilerin hem merdivenlerde hem de içeride güvenli hareket edebilmeleri için zemin kaplaması olarak kullanılan bu malzemelerin kayma risklerinin belirlenmesinde etken olan dinamik sürtünme katsayılarının belirlenmesi ve güvenlik sınıflamasının yapılması gerekmektedir.
Yaya yüzey zemin kaplamalarının döşendikleri mekânda kayma risklerinin belirlenmesinde etken olan dinamik sürtünme katsayılarını belirlemek adına farklı özelliklerde ve farklı standartlara göre çalışan birçok test cihazları bulunmaktadır. Bu çalışmada, yaya yüzey zemin kaplamalarının dinamik sürtünme katsayılarının tam olarak belirlenmesinde modern ve yüksek kaliteye sahip taşınabilir (mobil) DIN 51131:2014-03 ve EN 13893 standardına göre çalışan ve 200 değişik Zemin kaplamasının sürtünme katsayısını ölçen GMG 200 test cihazı kullanılmıştır. GMG 200 test cihazı Alman GTE şirketi tarafından geliştirilmiş taşınabilir (mobil) özellikte ve ölçümleri tekraranabilir, güvenilir elektronik bir test cihazıdır. Alman sağlık ve güvenlik makamlarınca tavsiye edilmektedir. Avrupa’da birçok ülkede zemin kaplamalarının sürtünme katsayısının belirlenmesinde kullanılan bir test cihazıdır. GMG 200 test cihazı tasarımı, mekanik ölçüm ve elektronik ölçüm tekniklerinin bir kayma gövdesinde birleştirilmesine dayanır, böylece tek bir sistem bileşeni ile ölçme sistemi elde edilir. Test cihazı altına takılan ve ayakkabı altlığını temsilen 3 farklı türde değiştirilebilir özellikte kullanılan özel kaydırıcılar sayesinde zeminde yürüyüş etkisi yaratarak zeminin dinamik sürtünme katsayısını ölçmektedir. Lastik pabuçlar cinslerine göre kodlanmış olup cihaz tarafından otomatik olarak algılar ve ekranda gösterir ve ilgili ölçüm değeri ile birlikte kaydeder.
Bu amaçla Sivas ilinde bulunan on farklı eczahanede zemin kaplamalarının kuru ve ıslak ortamda DIN 51131:2014-03 ile EN 13893 standardına göre çalışan taşınabilir (mobil) ölçekli GMG 200 test cihazı kullanılarak zemin kaplamalarının döşendikleri mekanlarda dinamik sürtünme katsayıları ölçülmüş ve Wuppertaler Sınıflaması dikkate alınarak zemin kaplamalarının güvenlik sınıflaması yapılmıştır.
Yapılan tüm ölçümlerde genel olarak zemin kaplamalarının yüzey sürtünme katsayılarının çok düşük bunun paralelinde ise kayma potansiyellerinin çok yüksek olduğu tespit edilmiştir. Eczahanelerde hem çalışanların hem de ilaç almaya gelen hastaların daha emniyetli hareket edebilmeleri için kuru ve ıslak ortamda kullanılan zemin kaplamalarının standartlara uygun yüzey özelliklerinde seçilmesi önerilmektedir.
Anahtar Kelimeler: Doğal Taş, Seramik, Laminat, Pvc, Sürtünme Katsayısı, İş Güvenliği, Zemin Güvenliği
|