Ülkemizde her geçen gün yıldızı daha parlayan bir alan olan inşaat sektörü teknolojiyi ve yenilikleri yakından takip etmesine rağmen sektörün iş açısından insan gücüne bağımlıdır. Ülkemizde iş kazalarını ve meslek hastalıklarını önlemek amacıyla yasal düzenlemeler ve yerinde denetimler yapıldığı halde istenilen düzeye erişilememiştir. Yaşanan iş kazalarına bağlı yaralanma ve ölümler iş sağlığı ve güvenliğine verilen önemin artmasına neden olmaktadır. Çalışmamızda işverenler tarafından inşaatlarda alınan iş sağlığı ve güvenliği önlemlerinin maliyetlerinin binanın toplam maliyetinin yanında çok düşük bir oranda kaldığı görülmektedir. Giriş: Ülke yönetimlerinin en önemli görevi vatandaşlarının can güvenliğini koruyarak varlıklarını sürdürmelerini sağlamaktır. İş sağlığı ve güvenliği, çalışanların yaşama hakkının devam etmesini sağlayacak tedbirlerin güvence altına alınmasının sağlanmasıdır. Alınan önlemlerin maliyet oluşturduğu düşüncesinden vazgeçilerek, aksine iş güvenliğine verilen önem arttıkça verimlilikte ve kalitede artışların yaşandığı görülmektedir. İş Sağlığı ve Güvenliği Yasa’larıyla birlikte inşaatlarda çalışanların sağlığını ve vücut bütünlüğünü koruyacak bazı iş sağlığı ve güvenliği önlemlerinin alınması zorunlu hale getirilmiştir. İnşaatlarda alınacak olan bu tedbirler proje aşamasından başlayıp, yapının teslimine kadar devam etmektedir. İnşaat sektörünün bütün aşamalarında insana ihtiyaç duyulmasından ötürü iş kazalarına hatta ölümlerin sürekli yaşanmasına engel olunamamaktadır. Bu nedenle inşaat alanındaki her türlü iş kolu, büyük tehlike içeren iş kolları içerisinde değerlendirilmektedir. Ülkemizde iş kazalarını ve meslek hastalıklarını önlemek amacıyla yasal düzenlemeler ve yerinde denetimler yapıldığı halde istenilen düzeye erişilememiştir. Dünyadaki iş kazası sayılarına bakıldığında, ülkemizdeki iş kazası oranı gelişmekte olan ülkelerde yaşanan iş kazası oranlarından bile daha yüksektir. Ülkemizdeki mevcut yasalarda iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili önemli düzenlemeler mevcuttur. Yapı sektöründe görülen iş kazası oranları diğer dallara oranla nispeten daha fazla risk ve tehlike barındırdığı istatistiki verilerden anlaşılmaktadır. İş kazaları sonucunda ölen çalışan sayısı diğer sektörlerde 100.000 kişide 5 kişi iken; yapı sektöründe bu sayı 100.000 kişide 13 kişidir (Piyal, 2005). Yaşanan iş kazalarına bağlı yaralanma ve ölümler iş sağlığı ve güvenliğine verilen önemin artmasına neden olmaktadır. İşverenlerin iş sağlığı ve güvenliğine önem vermesi hem çalışanların zarar görmesini engeller hem de işyerinde verimin artmasına neden olur. Yapı sektöründe çalışan işçilerin eğitimsiz ve vasıfsız olmaları, çalışma ortamlarının dağınık olması gibi etkenler de iş kazalarının görülmesine neden olan faktörlerdendir. Büyük şantiyelerde ana firmanın yanında taşeron firmaların da faaliyet göstermesi ve firmalar arasında koordinasyonun tam sağlanamaması sonucu da iş kazaları artmaktadır. İş sağlığı ve güvenliği önlemlerinin alınması sonucu iş kazaları azaldığı için iş-işçi ve ekonomik kayıp yaşanmamaktadır. İşverenler tarafından inşaatlarda alınan iş sağlığı ve güvenliği önlemlerinin maliyetlerinin binanın toplam maliyetinin yanında çok düşük bir oranda kaldığı görülmektedir. İş sağlığı ve güvenliği önlemleri alınmadığı takdirde oluşabilecek kazalar çok daha büyük ekonomik kayıplara sebep olabilecektir. Amaç: Bu çalışma inşaat şantiyelerinde, iş sağlığı ve güvenliği mevzuatında belirtilen şartlara uyulmasının, inşaat maliyetleri üzerindeki etkilerinin incelenmesi amacıyla gerçekleştirilmiştir. Kapsam: Elazığ ilinde kamuya ait rastgele seçilmiş bir okul binası inşaatı ve İstanbul ilinde rastgele seçilmiş bir otel binası inşaatı incelenmiştir. Sınırlıklar: İş sağlığı ve güvenliği konusunda kamu ve özel sektör tarafından işletilen şantiyeleri inceleme imkânları kısıtlanmıştır. Yöntem: Çalışma kapsamında incelenen birinci proje olan okul projesi yapımı devam eden, sürekli olarak <50 işçi kapasiteli, 2017 yılına ait Mimarlık ve Mühendislik Hizmet Bedellerinin Hesabında Kullanılan Yapı Yaklaşık Birim Maliyetleri Hakkında Tebliğ’e göre 3B ve 4A sınıfında bulunan okul tipi yapıdır. Okul inşaat giderlerinin maliyet hesabının 2017 yılı Yapı Yaklaşık Birim Maliyetleri Hakkında Tebliği’ndeki birim fiyatlara göre yapıldığı varsayılmıştır. Çalışma kapsamında incelenen ikinci proje olan termal otel yapımı devam eden, sürekli olarak <50 işçi kapasiteli, 2017 yılına ait Mimarlık ve Mühendislik Hizmet Bedellerinin Hesabında Kullanılan Yapı Yaklaşık Birim Maliyetleri Hakkında Tebliğ’e göre 4C sınıfında bulunan oteller ve tatil köyleri tipi yapıdır. Otel inşaat giderlerinin maliyet hesabının 2017 yılı Yapı Yaklaşık Birim Maliyetleri Hakkında Tebliği’ndeki birim fiyatlara göre yapıldığı varsayılmıştır. İnşaatlarda toplu korumaya yönelik iş sağlığı ve güvenliği maliyetleri, kişisel koruyucu maliyetleri ve danışmanlık hizmet maliyetleri hesaplanmıştır. Bina maliyetlerinin hesabında arsa maliyetleri hesaba katılmamıştır. Toplam iş sağlığı ve güvenliği maliyeti ile inşaat toplam alanı oranlanarak birim alan iş sağlığı ve güvenliği maliyeti hesaplanmıştır. Toplam iş sağlığı ve güvenliği maliyeti ile bina yaklaşık maliyeti oranlanarak yapı yaklaşık maliyeti hesaplanmıştır. Bu araştırma için Selçuk Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü’nden kurum izni alınmıştır. Bulgular: İş sağlığı ve güvenliği önlemleri birim alan maliyeti okul inşaatında 5,04 TL/m2, otel inşaatında 10,53 TL/m2 olarak hesaplanmıştır. İş sağlığı ve güvenliği toplam maliyetlerinin, inşaat yaklaşık maliyetine bölünmesiyle toplam iş sağlığı ve güvenliği maliyetinin inşaat yaklaşık maliyetine oranı okul inşaatında %1.11, otel inşaatında %0.57 olarak hesaplanmıştır. Sonuç: İş sağlığı ve güvenliği önlemlerinin inşaat maliyetleri üzerine etkisinin fazla olmadığı belirlenmiştir.
Anahtar Kelimeler: İnşaat, İş Sağlığı Ve Güvenliği, Maliyet
|
