Öz: Ark patlaması (Arc Flash) şeklinde oluşan iş kazaları sonucunda oluşacak yaralanma veya ölüm olaylarının önlenmesi için kişisel koruyucu donanımların giyilmesi zorunluluktur. Seçilecek kişisel koruyucu donanımların ark sırasında oluşacak ısı yoğunluğuna dayanıklı olması gereklidir. Bu ısı yoğunluğunun hesaplanması için tesisin elektriksel açıdan olası en yüksek arıza değerleri bulunarak, bu arıza değerlerine şalter ve rölelerin nasıl cevap vereceğine bağlı olarak, ark maruziyet özenerjisi (incident energy) ve ark etki mesafeleri tahmin edilmektedir. Ark maruziyet özenerjisinin hesaplanmasında Avrupa ve Amerikan standartlarında bir çok yöntem bulunmakla birlikte en kapsamlı ve detaylı hesap yöntemi IEEE 1584:2018’de verilmektedir. Ark patlaması analizinin en önemli çıktısı maruziyet özenerjisinin riskleri belirlenerek manevra, bakım personelinin ve olayın yakınından geçecek insanların iş sağlığı ve güvenliği bağlamında alması gereken önlemleri belirlemesidir. Yapılan hesaplama sonucu bulunan maruziyet öz enerjisine bağlı olarak NFPA 70E:2018’e göre kişisel koruyucu donanımlar Cat I-E ≤ 4 cal/cm2, Cat II-E ≤ 8 cal/cm2, Cat III-E ≤ 25 cal/cm2 ve Cat IV-E ≤ 40 cal/cm2 şeklinde sınıflandırılmıştır. Türkiye’de piyasada bulundurulan kişisel koruyucu donanımların tasarımı ve üretiminde, kullanıcıların sağlık ve güvenliğinin korunması ile kişisel koruyucu donanımların serbest dolaşımına ilişkin usul ve esasları belirlemek amacıyla “Kişisel Koruyucu Donanım Yönetmeliği” yayımlanmıştır. Yönetmeliğin Ek 2- 3.8.1 maddesi konu ile ilgili olmakla birlikte bahsi geçen elektriksel kişisel koruyucu donanımlar, sadece yalıtkan olma özellikleriyle yönetmelikte yer almıştır. Halbuki elektriksel kişisel koruyucu donanımların ark patlaması sonucu oluşacak ısı yoğunluğuna da dayanıklı olması gerekir. Bu bağlamda Yönetmeliğe maruziyet özenerjisinin çalışma mesafesinde hesaplanması ile uygun kategoride kişisel koruyucu donanımların seçilmesi kriterlerinin eklenmesi, iş güvenliği bakımından çok önemlidir.
Anahtar Kelimeler: Ark patlaması, Isı yoğunluğu, Kişisel koruyucu donanım, Maruziyet özenerjisi
|
