Giriş: Kaza kişi ya da işin nev’ine bağlı olarak ortaya çıkan önlenmesi mümkün bir olaydır. Hukuk kapsamında iş kazası sigortalı bireyin işveren tarafından yürütülmekte olan bir işin ifası sırasında ortaya çıkan olumsuz durum olarak nitelendirilmiştir. Farklı bir ifade ile “İşçinin ya da çalışanın işini yaparken, işyerinde gerçekleşen, işçiyi bedence ya da ruhça etkileyen olumsuzluktur” şeklinde de tanımlanmaktadır. 6331 sayılı kanunun 3 maddesinin g fıkrası ile 5510 sayılı kanunun 13 maddesindeki iş kazası tanımlarının farklılık gösterdiği görülmektedir. Fakat kısaca literatür açısından değerlendirdiğimizde iş kazası bireyin fiziksel ya da ruhsal olarak olumsuz etkilenmesi ve zarar görmesi şeklinde tanımlandığını görmekteyiz. İş kazası ve çalışmadan doğan kazalar birey başta olmak üzere farklı birçok noktayı olumsuz anlamda etkilemektedir. Bunların başında çalışan bireye bağlı olan diğer aile bireyleri, toplum, kamu, ekonomi ve güven algısıdır. Çalışma koşulları kanunen belirlenmiş ve yönetmeliklerle düzenlenmiş kurallar çerçevesinde işletilmektedir. Fakat günümüzde artan tüketim taleplerine bağlı olarak ortaya çıkan daha fazla kazanma hırsı nedeniyle olumsuz çalışma koşullarının ortaya çıkmasına zemin hazırlamıştır. İşveren iş kazalarının önlenmesi ve yok edilmesi adına hareket etmek yaptırım uygulamakla yükümlüdür. Aynı şekilde çalışanlar da bu yaptırımları uymak ve uygulamakla sorumludur. Çalışan başta kendi beden ve ruh sağlığını korumak, güvenceye almak ve iş güvenliğini sağlamakla sorumludur. İşveren bu yaptırımları yerine getirmek ve uygulamakla yükümlü olup yaptırımlarını denetlemek zorundadır. Amaç: Bu çalışma TÜİK tarafından düzenli olarak hazırlanan iş kazaları panel verilerinin farklı değişkenlerle analiz edilmesi şeklindedir. Bu çalışmada 2007-2016 yılları arasında İş Kazaları TÜİK verilerinin yıllar boyunca nasıl bir gelişim gösterdiğini belirlemek için hazırlanmıştır. Yöntem: Uygulamalı olarak gerçekleştirilen bu çalışmada panel veri analizinden yararlanılmış ve TÜİK in sitesinde yer alan 2007 ile 2016 yılları arasındaki veriler farklı analiz yöntemleri kullanılarak analiz edilmek üzere hazırlanmıştır. Verilerin Analizi ve Bulgular: Araştırmadan elde edilen veriler E-Views 8.0 programı ile analiz edilmiştir. Yapılan Birim kök, Granger nedensellik, Cointegration, Covariance ve Regresyon analizleri sonucunda İş kazaları faktörlerinin arasındaki ilişkinin varlığı ve birbirlerini nasıl etkiledikleri araştırılmıştır. Yapılan birim kök testlerine göre; olasılık değerinin 0.05 güven aralığından yüksek çıkması sebebiyle temel hipotezin kabul edilebileceği anlaşılmıştır. Değişkenler için ortak olarak yapılan birim kök test sonucu olumsuz çıkmıştır dolayısıyla ileri analizlerde bu değişkenlerin kullanılması herhangi bir sapmaya neden olmayacaktır. İş kazaları değişkenleri birim kök içermemektedir. Değişkenler arasındaki nedensellik ilişkileri incelendiğinde, bazı olasılık değerlerinin 0,05’ten küçük olduğu ve H0 hipotezinin ret etmek gerektiği belirlenmiştir. Dolayısıyla bu değişkenler arasında nedensellik ilişkisi aranacaktır. Yıllar ve İş kazaları değişkenleri arasında nedensellik ilişkisi bulunmaktadır. Meslek kategorileri ve İş kazaları değişkenleri arasında nedensellik ilişkisi bulunmaktadır. Yaş grupları ve İş kazaları değişkenleri arasında nedensellik ilişkisi bulunmaktadır. Değişkenler arasındaki kovaryans ilişkileri incelendiğinde, değişkenler arasında aşağıdaki gibi ilişki bulunmuştur. Erkek Grubunda Metal Sanayi alanında çalışan kişilerde İş kazaları yaşama olasılığı pozitif olarak yüksek bulunmuştur. Kadın Grubunda Gıda Ürünleri imalatı alanında çalışan kişilerde İş kazaları yaşama olasılığı pozitif olarak yüksek bulunmuştur. İş kazaları değişkenleri için durağanlık analizi yapıldığında, şu sonuçlar elde edilmiştir. Yapılan analizdeki olasılık değerleri incelendiğinde, tüm olasılık değerlerinin 0.05 sınır değerinden büyük olduğu ve hipotezin kabul edilmesi gerektiği görülmektedir. Buna göre İş kazaları değişkenleri durağandır. Sonuç: İş kazaları değişkenleri birim kök içermemektedir. Yıllar ve İş kazaları değişkenleri arasında nedensellik ilişkisi bulunmaktadır. Meslek kategorileri ve İş kazaları değişkenleri arasında nedensellik ilişkisi bulunmaktadır. Yaş grupları ve İş kazaları değişkenleri arasında nedensellik ilişkisi bulunmaktadır. Erkek Grubunda Metal Sanayi alanında çalışan kişilerde İş kazaları yaşama olasılığı pozitif olarak yüksek bulunmuştur. Kadın Grubunda Gıda Ürünleri imalatı alanında çalışan kişilerde İş kazaları yaşama olasılığı pozitif olarak yüksek bulunmuştur. İş kazaları değişkenleri durağandır. Yaş grubu bir üst gruba çıktıkça, iş kazaları 6.37 birim artmaktadır. Meslek kategorileri, İş kazaları 3.45 birim artmaktadır. Yıllar bir birim arttığında, İş kazaları 4.56 birim artmaktadır.
Anahtar Kelimeler: İş Kazası, Değişken, Panel Veri, Nedensellik, Temel Gösterge
|
